የደብረ ሊባኖስን ታሪክ ማጥፋት፣ ለምን?

‹በአባታችን በዮሐንስ ከማ ዘመን ሃይማኖቱ የቀና ንጉሥ ይስሐቅ(1406-1421) ታላቅ ቤተ ክርስቲያን በእንጨትና በድንጋይ ያንጹ ዘንድ አዘዘ፡፡ ያቺም ቤተ ክርስቲያን ተሠርታ ስትፈጸም ፈረሰች፡፡ ንጉሡም ይህንን ሰምቶ እጅግ አዘነ፡፡ እንዲህ ሲልም ወደ አባ ዮሐንስ ከማ መልእክት ላከ፤‹‹የዚህን ነገር ምክንያት ታውቅ ዘንድ ጸሎት አድርግ፤ስታውቀውም ወደ እኔ ላክብኝ፡፡›› ያን ጊዜም አባ ዮሐንስ ከማ ቅዱሳን ልጆቹን ሰበሰበ፡፡ ንጉሡ እንዳለው ጸሎትን አጽንተው እንደዲያደርጉ አዘዛቸው፡፡ እነዚህ ንጹሐን በጸሎት ተግተው በጸኑ ጊዜ የአምላክ እናት እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ከእነዚያ ቅዱሳን ለአንዱ ተገለጠችለት፡፡ እንዲህ ስትልም ተናገረቺው፤ ‹‹ይህንን መሥፈሪያ እንካ፤ ቤተ መቅደሴንም በዚህ መለኪያ ለክተህ ሥራ ብለህ ለአባትህ ለዮሐንስ ከማ ንገረው፡፡ ስትሠሩም ከልጆችህ በቀር ሌሎች አይሥሯት፤ ባስልኤልና ኤልያብ ጥበብን እንደተመሉ(ዘጸ. 31፣1-11) ሁሉ እኔም እነርሱን በጥበብ እመላቸዋለሁ፡፡››

አባታችንም የአምላክ እናት የእመቤታችን የማርያምን የቃል መልእክት በሰማ ጊዜ የሆነውን ሁሉ ለንጉሡ ላከበት፡፡ ንጉሡም የታመነውን የምሥራች ቃል ባገኘ ጊዜ ወደ ደብረ ሊባኖስ መጥቶ[1] መነኮሳቱን፤ ‹‹የአባታችሁ መቃብር ናትና እናንተ ሥሯት፤ ሌሎች ከሠሯት ግን መልካም አይሆንም ብለው ሐሰት የማይገኝባቸው ሰዎች ነገሩኝ›› አላቸው፡፡ እነርሱ ግን ሊሠሩ አልወደዱም ነበር፡፡ ነገር ግን የንጉሡን ቃል እንዳያስተሐቅሩ ሲሉ ጀመሩ፡፡ እርሱ አስቀድሞ ‹‹በንጉሥ ዜና መዋዕል፣ ንጉሥ ሲለምን፤ ለምኖም እምቢ ሲሉት አልሰማሁም›› አላቸው፡፡ በዚህም የተነሣ ሊሠሩ ጀመሩ፡፡ ሕንጻውም በሰባት ዓመት ተፈጸመ፡፡ እዚህ ላይ ከታሪኩ ጋር የሚሄድ መልካምን ዜና እንንገራችሁ፡፡ በገድል የተጠመደ አንድ መነኮስ ነበረ፡፡ ኅሊና መንፈሳዊ በመጣበትም ጊዜ ቁመትን ከጸሎት ጋር አስተባብሮ ያለ ድካም ዘወትር ይተጋ ዘንድ ገድልን ጀመረ፡፡ እግዚአብሔር የቤተ ክርስቲያንዋን ሕንጻ ፍጻሜ ያሳየው ዘንድ፡፡ በዚህ ሁኔታም ለሰባት ዓመታት ኖረ፡፡ ከዚህም በኋላ የሥራውን ፍጻሜ ሲመለከት የሥጋን ድካም ድል ያደርግ ዘንድ ኃይልን ሰጥቶታልና እግዚአብሔርን አመሰገነው፡፡ የዚህ ጻድቅ ረድኤት ከእኛ ጋር ይሁን፡፡

ይለናል በ1587 ዓም የተጻፈው ‹ዜና ደብረ ሊባኖስ› የተሰኘው መጽሐፍ፡፡ 

<እኔ ጵጵስና የተሾምኩበትን ቀን የማስታውሰው በኀዘንና በልቅሶ ነው>

ብጹዕ ወቅዱስ አቡነ ሺኖዳ ወደ ጵጵስናው የመጡት ብዙ ጫና ተደርጎባቸው ነበር፡፡ ከጵጵስናው ይልቅ በሶርያውያን ገዳም መኖርን ይመርጡ ነበር፡፡ ሺኖዳ የኮሌጅ ትምህርታቸውን ሲጨርሱ ምኞታቸው እንደ አባ ገብረ ክርስቶስ በበረሓ መኖር ነበር፡፡ የወቅቱ ፓትርያርክ አቡነ ቄርሎስ ግን ገዳሙን እንዲረዱ ወደ ሶርያውያን ገዳም ላኳቸው፡፡ በወቅቱ የነበሩት የገዳሙ አበው ሺኖዳ ለገዳሙ መሻሻል የሚሠሩትን ሥራ አልወደዱትም፡፡ የኢትዮጵያዊው የገብረ ክርስቶስ (አብዱል መሲሕ) ደቀ መዝሙር የነበሩት ሺኖዳ (በጥንቱ ስማቸው አባ እንጦንስ) ግን መከራውን ሁሉ ተቋቋሙት፡፡ በመጨረሻም አቡነ ቄርሎስ ገዳሙን እንዲያስተዳድሩ በጫና ሾሟቸው፡፡ በኃላፊነታቸው ላይ እያሉ ግን እርሳቸው ለገዳሙ መሻሻል የሚሠሩትን ሥራ ያልወደዱ መነኮሳት ተነሡባቸው፡፡ ለፓትርያርኩም ከሰሷቸው፡፡ ፓትርያርኩም አባ እንጦንስን ወደ መንበረ ፓትርያርኩ ጠሯቸው፡፡ ሺኖዳም ከሳሾቻቸው ትክክል እርሳቸው ግን ስሕተት መሆናቸውን ገልጡ፡፡ ይህ ፈተና የመጣውም በእርሳቸው ድክመት እንጂ በከሰሷቸው አባቶች ምክንያት እንዳልሆነ ተናገሩ፡፡ ስለዚህም ከኃላፊነት እንዲነሡና ወደ በረሓ ገብተው በምናኔ እንዲኖሩ የፓትርያርኩን ፈቃድ ጠየቁ፡፡ ፓትርያርክ አቡነ ቄርሎስ ግን ውሳኔያቸውን በማግሥቱ እንደሚያሳውቋቸው ነግረው በመንበረ ፓትርያርኩ እንዲቆዩ አደረጉ፡፡

በማግሥቱ ሴፕቴምበር 30 ቀን 1962 ዓም አቡነ ቄርሎስ አቡነ እንጦንስን ለውሳኔው ጠሯቸው፡፡ አባ እንጦንስም ወደ በረሓው የሚመለሱበትን ቀን እየናፈቁ ጠበቁ፡፡ አቡነ ቄርሎስም እጃቸውን በአቡነ ሺኖዳ ላይ ጭነው ‹የግብጽ ቤተ ክርስቲያን የነገረ መለኮትና የትምህርት ጉዳዮች ጳጳስ› አድርገው ሳያስቡት ሾሟቸው፡፡

ይህ በተፈጸመ ሰሞን የትምህርት ቤት ጓደኛቸውና የብዙ ጊዜ ወዳጃቸው ጀርመናዊው ፕሮቴስታንትና በካይሮ የአሜሪካ ዩኒቨርሲቲ የኮፕቲክ ጉዳዮች ፕሮፌሰር ዶክተር ሜናድረስ (Dr. Otto Meinardus) ‹እንኳን ደስ ያለዎት› የሚል የደስታ መግለጫ ደብዳቤ ላከላቸው፡፡ ብጹዕ አቡነ ሺኖዳም ደብዳቤውን በደስታ ከተቀበሉ በኋላ የሚከተለውን መልስ ላኩለት፡፡ 

‹ሰላምና ጸጋ ከጌታችን ከመድኃኒታችን ከኢየሱስ ክርስቶስ ዘንድ ይሁንልህ፡፡ ስለ ላክህልኝ የደስታ መግለጫ መልእክት ምስጋናዬን አቀርብልሃለሁ፡፡ ወዳጅነትህንና ፍቅርህን መቼም አልዘነጋውም፡፡ እንደ እውነቱ ከሆነ ግን እንዲህ ላለው (ለጵጵስናው ሹመት) ጊዜ የኀዘን መግለጫ እንጂ የደስታ መግለጫ አይስማማውም፡፡ አንድ መነኩሴ ጸጥታ የነገሠበትን በረሓ ትቶ ውጥንቅጡ ወደ በዛ ከተማ ሲገባ እንዴት እንኳን ደስ ያለህ ይባላል? በክርስቶስ እግር ሥር መቀመጧን ትታ እኅቷ ማርታ ወደምትደክምበት የማድቤት ሥራ ስትመለስ ማርያምን ማነው እንኳን ደስ አለሽ የሚላት? ለእኔ ይህ አሳፋሪ ነገር ነው፡፡ እኔ ጵጵስና የተሾምኩበትን ቀን የማስታውሰው በኀዘንና በልቅሶ ነው፡፡ እውነት ለመናገር የምናኔና የጸሎት ሕይወት ከማንኛውም መለኪያ በላይ ነው፡፡ ከኤጲስቆጶስነትም ሆነ ከጵጵስና ጋር የሚወዳደር አይደለም፡፡ ወዳጄ ሆይ እውነተኛው መቀባት (ለጵጵስና መቀባት ሳይሆን) ልብን ለእግዚአብሔር የተቀደሰ መቅደስ አድርጎ መቀባት ነው፡፡ እርሱ በመጨረሻው ቀን የሚጠይቀን ማዕረጋችንን ሳይሆን ንጹሕ ልባችንን ነውና፡፡ ይህንን የምጽፍልህ በዋዲ - ኤል - ናትሩን፣ ባሕር - ኤል - ፋሬግ ከሚገኘው ከምወደው ዋሻዬ ውስጥ ውስጥ ሆኜ ነው፡፡ በዚህ ቦታ እስከ ጥምቀት በዓል ድረስ ለመቆየት አስባለሁ፡፡ ከዚያም ወዲያ ወደ ካይሮ እመለሳለሁ፡፡

ለተሾሙት ጳጳሳት በየአካባቢው የሚደረገውን ድግስ ስመለከት ይህ ትዝ አለኝ፡፡ 

Otto Friedrich August Meinardus, Two Thousand Years of Coptic Christianity,1999, p. 5

የዮፍታሔና የአድማሱ ነገር

የቅድስት ሥላሴ ካቴድራል የመልአከ ብርሃናት አድማሱ ጀንበሬንና የቀኝ ጌታ ዮፍታሔ ንጉሤን ዐጽም በተመለከተ የሰጠውን ማብራሪያ ተመለከትኩት፡፡ ካቴድራሉ ሐሳቡን ለማስረዳት መትጋቱን አደንቃለሁ፡፡ የካቴድራሉ ሐሳብ ከቤተ ክርስቲያኒቱ ትውፊት የራቀ በመሆኑ ግን ተገርሜያለሁ፡፡

ቀኝ ጌታ ዮፍታሔ ንጉሤና መልአከ ብርሃናት አድማሱ ጀንበሬን በተመለከተ ካቴድራሉ ያየበት መነጽር ነው ስሕተቱን ያመጣው፡፡ ካቴድራሉ አገልጋዮቹን የሚያያቸው በቤተሰብና በጎጥ ደረጃ ነው፡፡ ቤተ ክርስቲያን ግን አገልጋዮቿን የምታያቸው በሀገርና ከዚያም ሲያልፍ በዓለም አቀፍ ደረጃ ነው፡፡ አባ ጊዮርጊስ የወሎ ቦረና፣ ቅዱስ ያሬድ የትግራይ አኩስም፣ አቡነ ተክለ ሃይማኖት የሸዋ ጽላልሽ፣ አቡነ አረጋዊ የሮም ተወላጆች እንጂ ሀብቶች አይደሉም፡፡ የቤተ ክርስቲያን ናቸው፡፡ ካቴድራላችን ግን የቤተሰቦቻቸውና የተወላጆቻቸው አድርጎ ያያቸዋል፡፡ ስሕተቱ የመጣው ቤተ ክርስቲያንንና ሀገርን ሲያገለግሉ የኖሩ ሊቃውንትን ዐጽም በቤተ ክርስቲያኒቱ ሥርዓት መሠረት ከማፍለስ ይልቅ ‹ቤተሰቦቻቸው ተገኝተው ያፍልሱ› ብሎ ዐዋጅ ከመንገሩ ላይ ነው፡፡ የካቴድራሉ ካህናትና ዲያቆናት ለመልአከ ብርሃን አድማሱና ለቀኝ ጌታ ዮፍታሔ ቤተሰቦቻቸው አይደሉምን? በዚህ ዓይነት እጨጌ ዕንባቆም ወደ የመን፣ አቡነ አረጋዊ ወደ ሮም፣ አቡነ ገብረ መንፈስ ቅዱስም ወደ ግብጽ የሥጋ ቤተሰቦቻቸውን ፍለጋ ይሂዱን? ይህ የካቴድራላችን እንጂ የቤተ ክርስቲያናችን ሥርዓት አይደለም፡፡

‹ቅንጣቱ ከምሉዑ ውጭ አይሆንም› የሚል ፍልስፍና አለ፡፡ አንድ ነገር የነገሩ ማኅበረሰብ ከሆነው ውጭ ሊሆን አይችልም ማለት ነው፡፡ የቤተ ዘመድና የተወላጅነት አሠራር የቤተ ክህነት ሰዎችን እየተዋሐደን ስለመጣ ሊቃውንትንና ቅዱሳንንም ከጎጥና ከቤተሰብ ውጭ ልናያቸው አልቻልንም፡፡ 

በዓለ ወልድ የማነው?

አራት ኪሎ ከቅድስት ሥላሴ ካቴድራል አጠገብ የሚገኘው የበዓለ ወልድ ቤተ ክርስቲያን ‹ልማት ላለማ ነው› ብሎ በዚያ ያረፉ ክርስቲያኖችን ዐጽም አንሡልኝ እያለ ነው፡፡ ከዚህ በፊት የፕሮፌሰር ዐሥራት ወልደየስን፣ ቀጥሎ የመልአከ ብርሃናት አድማሱ ጀንበሬን አሁን ደግሞ የቀኝ ጌታ ዮፍታሔ ንጉሤን ዐጽም አንሡ ብሏል፡፡ ለመሆኑ በዓለ ወልድ የማን ነው?

 

ለፕሮፌሰር ዐሥራት የማይሆን በዓለ ወልድ የማን ነው? ከልጅነታቸው ጀምሮ በቤተ ክርስቲያን ያደጉ፣ ቤተ መቅደሱን ያገለገሉ፣ በሕክምና ሞያቸው ከብጹዕ ወቅዱስ አቡነ ቴዎፍሎስ እስከ ብጹዕ ወቅዱስ አቡነ ማትያስ ያከሙ፣ አያሌ ጳጳሳትንና መነኮሳትን በየጊዜው እቤታቸው ድረስ እየመጡ ሲረዱ የነበሩትን የሕክምና ሰው እንደ ባዕድ ቆጥሮ ‹አንሥቼ ወደዚያ አደርጋቸዋለሁ› አለ፡፡ ገና ለገና ከዘመኑ ጋር አይስማሙም፣ በእርሳቸው ጉዳይ መንግሥት አይቆጣንም ብለው ካልሆነ በቀር የፕሮፌሰሩ ውለታ ጠፍቷቸው አልነበረም፡፡ ቀድሞውንም አቡነ ጳውሎስ ፖለቲካው ተጭኗቸው እንጂ ለጥላሁን ገሠሠ የሰጡትን የሥላሴ ቦታ ለፕሮፌሰር ዐሥራት መንፈግ አልነበረባቸውም፡፡ በርግጥ ቤተ ክርስቲያኒቱ ለዋሉባት እንጂ ለዋሉላት መሆን ካቆመች ቆየች፡፡

‹፣›

click here for pdf

‹እኔኮ እዚህ ሀገር መኖር አልቻልኩም፡፡ በቃ ዝም ብለው ደስ ያላቸውን ሁሉ ነው እንዴ የሚያወሩት፡፡ አሁን ከነ እንትና ይኼ ይጠበቃል፡፡› እያለ በአራቱም አቅጣጫ መኪና እንደበዛበት የትራፊክ ፖሊስ እጁን በላይና በታች፣ በግራና በቀኝ እያወናጨፈ ወደ ቤቱ ገባ፡፡ 

‹እኔኮ ምን ይሻለኛል? ከእነዚህ ሰዎች ጋር መኖር የሚቻል ነገር አይደለም፡፡ በቀደም እንደዚያ ሲሉ ቆዩ፣ አሁን ደግሞ እንደዚህ ይላሉ? ቆይ ግን እንዴት ሆኖ ነው ከሰው ጋር መኖር የሚቻለው?› ሶፋው ላይ ዘፍ አለበትና በመዳፉ እንደ ቡና ወቀጠው፡፡ ይህን ሲሰሙ አጎቱ ጋቢያቸውን እያጣፉ ከመኝታ ቤት ወጡ፡፡ በሰያፍ ተመለከቱት፡፡ ፊቱ የማረቆ በርበሬ መስሏል፡፡ ጉንጩ ታርዶ እንደወረደ ትኩስ ሥጋ ይንቀጠቀጣል፡፡ እጁ ገበያ እንደ ደራለት ሸማኔ ያለ ዕረፍት ይወራጫል፡፡ እግሩ ምት እንደሚያስጠብቅ ከበሮ መቺ መሬቱን ይጠቀጥቃል፡፡ የሚያወጣው ትንፋሽ ግለቱ ኖርዌይ ላይ ቢገኝ በጥር የማሞቂያ ዋጋ ያተርፋል፡፡