መሪ(ሪዳ) እና ገዥ(ሐጉካይ-ሻ)

click here for pdf

የሩቅ ምሥራቆቹ ጃፓኖች እንዲህ የሚል ለዓለም የተረፈ ታሪክ አላቸው፡፡

በ17ኛው መክዘ ላይ በዓይን ሕመም የሚሰቃይ ጎ- ሳይ የተባለ አንድ የጃፓን ንጉሥ ነበረ፡፡ በሀገረ ጃፓን የሚገኙ ሐኪሞችን ሁሉ ጠርቶ ለስቃዩ መድኃኒት እንዲፈልጉለት ቢያዝም ሊያገኙ ግን አልቻሉም፡፡ በኮርያ፣ በቻይና፣ በሞንጎልያና በሩሲያ ሳይቀር ታዋቂ የሆኑ ባለ መድኃኒተኞችን እየጠራ፣ ገንዘብና ሥልጣን ለመሸለምም ቃል እየገባ ሕመሙን ለማዳን ሞከረ፡፡ ግን አልተቻለውም፡፡ በመጨረሻም ሞንጎልያ ውስጥ በኡውስ ሐይቅ አጠገብ ዑላንጎም በተባለ መንደር እጅግ የታወቀ ባለ መድኃኒት መኖሩ ተሰማ፡፡

ንጉሥ ጎ- ሳይም ኦይራት የተባሉትን የሞንጎልያ ሲራራ ነጋዴዎች ይህን ባለመድኃኒት እንዲያመጡለት ወርቅ ሰጥቶ ላካቸው፡፡ ከአራት ወራት በኋላም ኦይራት የሚባሉት ሲራራ ነጋዴዎች ባለመድኃኒቱን በድንክየዎቹና ፀጉራሞቹ ግመሎች ጭነው አመጡለት፡፡ ንጉሥ ጎ-ሳይ ባለ መድኃኒቱ መምጣቱን ሲሰማ የመዳን ተስፋው ለመለመ፡፡

ሞንጎልያዊው ባለመድኃኒተኛ ወደ ቤተ መንግሥቱ ገብቶ ንጉሡን አገኘው፡፡ ንጉሡም ከሚያሰቃየው የዓይን ሕመም ከፈውሰው የፈለገው ሁሉ እንደሚሰጠው ቃል ገባለት፡፡ ሞንጎልያዊው ባለመድኃኒተኛ የንጉሡን ሕመም ለማዳን የሚችል መድኃኒት እንዳለው ነገር ግን ንጉሡ መዳን የሚችለው አንድ ነገር ሲያሟላ መሆኑን ተናገረ፡፡ ንጉሥ ጎ-ሳይ የተባለውን ሁሉ ለማሟላት ቃል ገባ፡፡ ሞንጎልያዊው ባለመድኃኒትም ‹‹ሐኩጋይ-ሻ› (ገዥ) ከሆንክ አትድንም፤ ‹ሪዳ› (መሪ) ከሆንክ ግን ትድናለህ› ሲል ነገረው፡፡ ንጉሥ ጎ-ሳይ የባለመድኃኒቱ ነገር ስለገረመው በገዥና በመሪ መካከል ያለውን ልዩነት ጠየቀው፡፡ ባለመድኃኒቱም ‹ገዥ ጉልበቱንና ሀብቱን ብቻ የሚጠቀም አለቃ ነው፤ መሪ ግን አእምሮውንና ክሂሎቱን የሚጠቀም አለቃ ነው› ሲል በአጭሩ መለሰለት፡፡ ንጉሥ ጎ-ሳይም መሪ መሆኑን አረጋገጠለት፡፡ 



የሰሎሞን ፍርድ

clik here for pdf

ሦስት ነጋዴዎች ድንገት አንድ ቀን በንጉሥ ሰሎሞን የዘውድ ችሎት ተገኙ፡፡ ሦስቱም ለብዙ ዘመን አብረው ለመነገድ ተማምለው፣ ግመል ጭነው፣ ገንዘብ ቋጥረው፣ ስንቅ አንጠልጥለው፣ ሀገር ጥለው የሄዱ ናቸው፡፡

‹ንጉሥ ሆይ› አለ አንዱ በዙፋኑ ፊት እጅ ነሥቶ፡፡ ‹እኛ አብረን ለመነገድ ተስማምተን መንገድ የጀመርን ጓደኛሞች ነን› አለ፡፡

ሁለተኛውም ነጋዴ ተቀብሎ ‹ቃላችንንም አክብረን ለንግድ ሩቅ ሀገር ስንጓዝ ድንገት የሰንበት በዓል ደረሰብን› ሲል ቀጠለ፡፡

ሦስተኛውም ነጋዴ ‹ሰንበትን አክብረን ለመዋል ስለፈለግንም ድንኳን ከተከልንበት ቦታ ራቅ አድርገን ጉድጓድ ቆፍረን ገንዘባችንን በከረጢት ቀበርነው፡፡ ከመካከላችን ማናችንም ገንዘቡን ተደብቀን ላንወስድ መሐላ ፈጽመን ነበር፡፡ በማግሥቱ ግን ወደ ጉደጓዱ ሄደን ስንቆፍረው ገንዘባችንን አጣነው› አለና አስረዳ፡፡ የመጀመሪያው ነጋዴም አንገቱን ከነቀነቀ በኋላ ‹ንጉሥ ሆይ ጉድጓዱን ስንቆፍርም ሆነ ገንዘቡን ስንደብቅ ሌላ ሰው ያየን የለም፡፡ ከሰረቅነው እኛው ነን፡፡ ነገር ግን ማናችን እንደሰረቅን ልንተማመን አልቻልንም› አለ፡፡

ኩሬና ወንዝ ምሁራን

cleck here for pdf

ሰሞኑን ፕሮፌሰር ባሕሩ ዘውዴ የፊታውራሪ ሀብተ ጊዮርጊስ ዲነግዴን የሕይወት ታሪክ አሳትሞ አቅርቦልናል፡፡ መጽሐፉ በላቀ የታሪክ ሞያ የተሠራ፣ የታላላቅ ሰዎችን የሕይወት ታሪክ ለሚሠሩ ሰዎችም እንደ ሞዴል ሊያገለግል የሚችል የታሪክ ጥናት ድርሳን ነው፡፡ መጽሐፉን ሳነብ ከመጽሐፉ ይዘት ይልቅ የመጽሐፉ አዘጋጅና አዘገጃጀት ነበር በአእምሮዬ የሚመላለሰው፡፡ ፕሮፌሰር ባሕሩ ዘውዴ የኢትዮጵያን ዘመናዊ ታሪክ የተመለከቱ ጥናቶችንና መጻሕፍትን አዘጋጅቶ አሳትሞ ያውቃል፡፡ አብዛኞቹ የጥናት ጽሑፎቹና መጻሕፍቱ የተዘጋጁት በእንግሊዝኛ ቋንቋ ነው፡፡ ብዙዎቹም የታተሙት ከሀገር ውጭ በሚታተሙ ጆርናሎች ነው፡፡

ይሄ ደግሞ የፕሮፌሰር ባሕሩ ብቻ ሳይሆን የአብዛኞቹ የሀገራችን ምሁራን መንገድ ነው፡፡ በሁለት ምክንያት ያደርጉታል፡፡ በአንድ በኩል በአካዳሚው የሚኖራቸውን የሞያ ሂደት ማስቀጠልና አካዳሚያዊ መዓርጎችን ማግኘት የሚችሉት በታወቁ ዐውደ ጥናቶች በሚያቀርቧቸውና በዕውቅ ጆርናሎች በሚያሳትሟቸው የጥናት ወረቀቶች አማካኝነት ስለሆነ፡፡ እነዚህ ጆርናሎች ደግሞ በብዛት(እንዲያውም ሁሉም ማለት ይቻላል) የሚገኙት በውጭ ዩኒቨርሲቲዎችና ተቋማት ስለሆኑ፡፡ ሌላው ደግሞ የሀገራችን የአካዳሚያዊ ዕውቀት መሸመቻና ማስሸመቻ ቋንቋ እንግሊዝኛ ከመሆኑ ጋር የተያያዘ ነው፡፡ እነርሱም የተማሩት፣ የመመረቂያ ጥናቶቻቸውንም የሠሩት በእንግሊዝኛ(አልፎ አልፎ በሌሎች የአውሮፓ ቋንቋዎች) በመሆኑ ሌሎች ሥራዎቻቸውንም በዚያው መንገድ ማቅረቡ ይቀላቸዋል፡፡

ኤጲደቅስዮ

click here for pdf

ፊሳልጎስ የተሰኘዉና በ2ኛው መክዘ በእስክንድርያ ተጽፎ በ5ኛው መክዘ ወደ ግእዝ የተተረጎመው መጽሐፍ ‹ኤጲዲቅስዮ› ስለሚባል ዛፍ ይተርካል፡፡ ይኼ በሕንደኬ ሀገር የሚገኝ ዛፍ ሁለት ጠባይ አለዉ፡፡ አርጋብ የዛፉን ፍሬ ስለሚወዱት በእርሱ ላይ እየተሰበሰቡ ይመገቡታል ይላል መጽሐፉ፡፡ እንደ እባብ ላሉ እንስሳት ደግሞ ጥላዉ እንኳን ከነካቸዉ ይሞታሉ፡፡ ነገር ግን ለእባቦቹ ሌላ ዘዴ ለግሷቸዋል፡፡ ርግቦችን ለማጥመድ የሚመጡት እባቦች የፀሐይ ጥላ ባላረፈበት አቅጣጫ፣ ወይም ፀሐይ ስትጠፋ ወይም ደግሞ ደመና ሲጋርድ ወደ አካባቢዉ ይመጡና ያደፍጣሉ፡፡ ዛፉን ርግቦችም እባቦችም ይፈልጉታል፡፡  

 

ይህ ዛፍ በላቲኑ አምቢዴክትረስ(ambidextrous) ይባላል፡፡ ‹አምቢ› ማለት ‹ሁለቱም› ማለት ሲሆን ‹ደክስተር› ማለት ደግሞ ‹ትክክል› ማለት ነዉ፡፡ ‹አምቢዴክትረስ› ማለትም ‹በሁለቱም በኩል ትክክል የሆነ› ማለት ነዉ፡፡ የእንግሊዝኛው ቃል መጀመሪያ ተግባር ላይ የዋለዉ በሕግ ሰዎች ዘንድ ነዉ፡፡ አንተም ልክ ነህ፣ አንተም ልክ ነህ ብሎ ከከሳሽም ከተከሳሽም ወገን ጉቦ ለሚቀበል ዳኛ ነበር ቃሉ ጥቅም ላይ የዋለዉ፡፡