የአድዋ ዘማቾች

click here for pdf

የጉዞው መሥራቾች

ትናንት(እሑድ መጋቢት 13 ቀን 2007 ዓም) በጨጨሆ የባሕል ምግብ አዳራሽ በተደረገ አንድ መርሐ ግብር ተጋብዤ ተገኝቼ ነበር፡፡ ‹ጉዞ አድዋ› ይባላል መርሐ ግብሩ፡፡

 ከዛሬ 119 ዓመት በፊት ጀግኖች አባቶቻችንና እናቶቻችን በዓለም ታሪክ ያልተለመደ አዲስ ታሪክ ለመሥራትና ኢትዮጵያ የምትባለውን ሀገር የማይደረስበት ከፍታ ላይ ለማስቀመጥ ሲሉ ከመላዋ ሀገሪቱ አንድ ሆነው ወጥተው፣ አንድ ሆነው ወደ አድዋ ዘምተው ነበር፡፡ ያኔ ብዙዎቹ የተጓዙት በእግራቸው ጋራ ሸንተረሩን፣ አረሁን ገደሉን እየተሻገሩ በፍጹም ኢትዮጵያዊ ወኔና ሀገራዊ ፍቅር ነበር፡፡ ያ አንድነትና የሀገር ፍቅር ስሜት ነበር ጀግኖች አባቶቻችንና እናቶቻችንን ሊደግሙት እንጂ ሊረሱት የማይገባ ታሪክ እንዲሠሩ ያደረጋቸው፡፡

እነሆ አምስት ዓመት

click here for pdf

የዳንኤል ዕይታዎች የጡመራ መድረክ ከተጀመረ እነሆ ዛሬ መጋቢት 14 ቀን 2007 ዓም አምስተኛ ዓመቱን ደፈነ፡፡ በዚህ ጉዞ ውስጥ፣ ተማምረናል፣ ሐሳብ ተለዋውጠናል፣ ተገዳድረናል፣ ተሟግተናል፣ ተወቃቅሰናል፣ ተሰናዝረናል፡፡ ሁሉም ግን ለበጎ ሆኗል፡፡ የጉግል መረጃ እንደሚያሳየው እስከ ዛሬ ድረስ 11.1 ሚልዮን ሰዎች የጡመራውን መስኮት ጎብኝተዋል፡፡ በአጠቃላይ በ114 ሀገሮች የሚገኙ አማርኛ አንባቢዎች ዓይናቸው የጣሉ ሲሆን እንደ ቅደም ተከተላቸው አሥር ከፍተኛዎቹ ጎብኝ ሀገሮች የሚከተሉት ናቸው፡፡ ኢትዮጵያ፣ ኢንዶኔዥያ፣ ዩናይትድ ስቴት አሜሪካ፣ ሕንድ፣ ጀርመን፣ ካናዳ፣ የተባበሩት የዓረብ ኤምሬቶች፣ ራሽያና አውስትራልያ፡፡ አንባቢዎቻችን ያሉባቸው ሀገሮች ደግሞ እነዚህን ይመስላሉ፡-

የአማርኛ ቋንቋ ከየት ወዴት፤ ተግዳሮቶቹና መፍትሔዎቹ

 click here for pdf

የባሕርዳር ዩኒቨርሲቲ የአማርኛ ቋንቋ ማበልጸጊያ ተቋምን አሠራር በተመለከተ ለተዘጋጀው ጉባኤ የቀረበ

 ባሕር ዳር

 የካቲት 3-5 ቀን 2007 ዓም

የአማርኛ ቋንቋ ታሪካዊ ጉዞ

የአማርኛ ቋንቋን ጉዞ በአጭሩ ለመመልከት እንድንችል፣ የዚህን ታላቅ ጉባኤ ጊዜንም ላለመውሰድ በአምስት ምዕራፍ ማየቱ ይጠቅማል ባይ ነኝ፡፡ እነርሱም

1.    ከጥንት እስከ 13ኛው መክዘ

2.   ከ13ኛው መክዘ እስከ 16ኛው መክዘ

3.   ከ16ኛው መክዘ እስከ ዘመነ ቴዎድሮስ

4.   ከዘመነ ቴዎድሮስ ዘመነ ምኒሊክ

5.   ከዘመነ ምኒሊክ እስከ አሁን

ሸዋ ረገድ ገድሌ

click here for pdf 

የምታስፎክር ሰንጋ ገለሌ

በጦር መካከል ሳይሆኑ አያሌ

በጥይት ገዳይ ነጭ ብርገድሌ

የሴት ወንድ ናት ሸዋረገድ ገድሌ

ተብሎ የተገጠመላቸውን፣ በአምስት ዓመቱ የጠላት ወረራ ጊዜም አኩሪ ጀብዱ የፈጸሙትን የአርበኛዋን የሸዋረገድ ገድሌን ታሪክ የሚተርክ መጽሐፍ ሰሞኑን ቀርቧል፡፡ ‹ሸዋ ረገድ ገድሌ፣ የአኩሪ ገድላት ባለቤት›  ይሰኛል፡፡ ሺበሺ ለማ ጽፎት ዶክተር ክፍሌ ማርቆስ ገድሌ አሳትመውታል፡፡

በአምስት ዓመቱ የፋሽስት ወረራ ጊዜ ለሀገራቸው አኩሪ ገድል በመፈጸምና ለነጻነታችን ዋጋ በመክፈል ስማቸው ከሚነሡ ሴቶች ሸዋረገድ ገድሌ ግንባር ቀደም ናቸው፡፡ በ1878 ዓም የተወለዱት ወ/ሮ ሸዋ ረገድ ገድሌ ሁለገብ እንደነበሩ ታሪካቸው ያሳያል፡፡ የቤተ ክህነቱን ትምህርት ተምረዋል፡፡ ትዳርን አልፈልግም ብለው ምናኔን መርጠው ኢየሩሳሌም ድረስ ተጉዘዋል፡፡ ከመጀመሪያዎቹ የባንክ ተጠቃሚዎች፣ የአክሲዮን ገዥዎች፣ የፋብሪካ ተካዮች መካከል አንዷ ነበሩ፡፡ የጉለሌ ቅዱስ ገብርኤልንም ያስተከሉት እርሳቸው ነበሩ፡፡ 

የደብረ ሊባኖሱ እልቂት

 

 click here for pdf

ኢያን ካምፕቤል ፋሽስት ኢጣልያ ኢትዮጵያን በወረረች ጊዜ በደብረ ሊባኖስ ገዳም ላይ ስለ ፈጸመቺው አሰቃቂ እልቂት የሚተርክ ‹The Massacre of Debre Libanos, Ethiopia 1937› የተሰኘ መጽሐፍ አሳትመዋል፡፡ ይኼ ብዙ ጊዜ የማይነገርለት ነገር ግን እርሳቸው ‹ፋሽዝም ከፈጸማቸው ጆሮ ጭው የሚያደርጉ የጭካኔ ሥራዎች አንዱ ነው› ብለው የገለጡት ዘግናኝ የሃያኛው ክፍለ ዘመን ሰብአዊ አረመኔነት በዚህ መጽሐፍ ውስጥ በጥናት ተመሥርቶ በዝርዝር ቀርቧል፡፡ 

አዳቦል

click here for pdf 

በምሥራቅ ጎጃም ገበሬዎች ባሕል የኑግ ክምር አዳቦል ይባላል፡፡ የኑግ ክምር ቀላል በመሆኑ ነገረ ቀላል የሆነውን ሰው አዳቦል ይሉታል፡፡ እነርሱ አዳቦል የሚሉት ነገረ ቀላል ሰው ሦስት ነገሮች የሌሉትን ነው፡፡ ወይ ሲናገር አዲስ መረጃ የማይሰጠውን፣ ወይም ዕውቀት የማያዳብረውን ወይም ደግሞ ለሁኔታው የማይመጥን ነገር የሚናገርውን፡፡ 

በደብረ ማርቆስ ዩኒቨርሲቲ ሐዲስ ዓለማየሁ የባሕል ማዕከል ዓመታዊ በዓል ምሽት ላይ በኛ ጠረጲዛ ዙሪያ የነበሩ ምሁራን ይህንን የገበሬውን ነገር ሲሰሙ አዳቦልነት በሦስት ነገሮች የተነሣ ሊመጣ ይችላል ሲሉ ሐሳብ ሠነዘሩ፡፡ የመጀመሪያው ለንግግርና ለጽሑፍ ካለመጠንቀቅ ነው፡፡ ለማን፣ ምን፣ እንዴት ልናገር ብሎ የማያስብና እንዳመጣለት ብቻ የሚናገር ወይም የሚጽፍ ሰው ንግግሩ ወይም ጽሑፉ አዳቦል ይሆናል፡፡ ቃላት ይደረደራሉ፤ ዐረፍተ ነገሮች ይሰካካሉ፤ ዐናቅጽ ይሰደራሉ እንጂ አእምሮን ያዝ ወይም ልብን ስልብ የሚያደርግ ፍሬ ነገር አይገኝበትም፡፡ በውስጡ ንጥረ ነገር የሌለው ሆድ የሚሞላ ምግብ እንደመብላት ነው፡፡ ሆድን ይሞላል እንጂ ለሰውነት ድጋፍ አይሆንም፡፡ ሰምተው ወይም አንብበው ሲጨርሱ የሚይዙት ነገር አይኖርም፡፡ ወፍጮ ቤት ደርሶ የመጣ ሰው ቢያንስ ጥቂት ዱቄት ሳይነካው እንደማይመጣ ሁሉ አንድን ነገር የሰማ ወይም ያነበበ ሰውም ጥቂት ነገር ሳያገኝ መቅረት የለበትም፡፡

እየደመሰሱ መቅዳት

 click here for pdf

ለረዥም ዓመታት በአንድ ሬዲዮ ጣቢያ የሠራ ጋዜጠኛ ለአንድ ጥናት ወደ ጣቢያው ይሄዳል፡፡ ከ30 ዓመታት በፊት እርሱ ራሱ ያደረገው ቃለ መጠይቅ ነበር፡፡ ቃለ መጠይቁ የተደረገላት ሴት አሁን በሕይወት የለቺም፡፡ ለዚህ ነበር እርሷ የሰጠቺውን ቃል ፍለጋ ወደ ሬዲዮ ጣቢያው የሄደው፡፡ ያገኘው ግን የጠበቀውን አልነበረም፡፡ የተቀዳው ቃለ መጠይቅ የለም፡፡ ምነው? አለ ጋዜጠኛው፡፡ ‹‹ብዙ ካሴቶችን እየደመሰስን ቀድተንባቸዋል፡፡ በዚያ ምክንያት ያንን ቃለ መጠይቅ አሁን አታገኘውም›› አሉት፡፡ እርሱም በዚህ አዝኖ ወጣ፡፡

ለነገሩ እርሱ በካሴቱ አዘነ እንጂ ከኢትዮጵያ ታሪክ መገለጫዎች አንዱ እየደመሰሱ መቅዳት ነው፡፡ የሚመጣ መንግሥት ወይም ባለሥልጣን፣ ዐዋቂ ወይም ታዋቂ፣ ታሪክ ጸሐፊ ወይም ዐቅድ ነዳፊ ከእርሱ በፊት ለነበረው ነገር ዋጋ ሰጥቶ፣ የየራሱን ሥራ ከመሥራትና የዘመኑን አሻራ ከማኖር ይልቅ ያለፈውን መደምሰስ ይቀናዋል፡፡ 

ፍቅር እስከ መቃብርን የጻፉት ‹‹ሐዲስ›› ናቸው ወይስ ‹‹ዓለማየሁ››?

በደብረ ማርቆስ ዩኒቨርሲቲ

የሐዲስ ዓለማየሁ የባሕል ማዕከል 3ኛ ጉባኤ ላይ የቀረበ

‹‹አበሻ ባል ሚስቱ ስታረግዝ እርሱ ዕንቅልፍ አይወስደውም›› ይባላል፡፡ ስለምን ቢሉ የልጅ ስም ፍለጋ፡፡ ስም ደግሞ በአበሻ ምድር እንዲሁ አይወጣም፡፡ ቢቻል ከአያት፣ ካልተቻለም ከአባት ጋር የሚገጥም፣ ዘመኑንና ሁኔታውን የሚያሳይ፣ ተስፋንና  ምኞትን የሚያመለክት፣ አንዳንዴም ድጋፍንና ተቃውሞን የሚገልጥ መሆን አለበት፡፡ ‹ጅል እንደ ሠራው በርና መቃን የማይገጥም ስም ይዘህ. ይባላልኮ፡፡ በተለይ በሰሜኑ ማኅረሰብ ስም መጠሪያ ብቻ አይደለም፡፡ እንደ መዝገብ ታሪክን፣ እንደ ሚዲያ ሐሳብን፣ እንደ መጽሐፍ ፍልስፍናን፣ እንደ ቅዱሳት መጻሕፍት እምነትን፣ እንደ ሰላማዊ ሰልፍ ተቃውሞን የሚያሳይ  የመገናኛ መሣሪያ ጭምር ነው፡፡