ድልድይ ገንቢዎች

(click here for pdf) በተባበሩት ዐረብ ኤምሬትስ የቅዱስ እንድርያስ አንግሊካን ቤተ ክርስቲያን ኃላፊ የሆኑት ቄስ እንድርያስ ቶምሶን በ2011 «Christianity in the UAE´ የተሰኘ ምርጥ መጽሐፍ አሳትመዋል፡፡

መጽሐፉ የዛሬዋን የተባበሩት ዓረብ ኤምሬትስን ጨምሮ በመላው የዐረቡ ዓለም ከጥንት ጀምሮ የነበረውን ክርስትና ይተርካል፡፡ በመካከሉ ክርስትና እንዴት ሊጠፋ እንደቻለ በቁፋሮ የተገኙ የአርኬዎሎጂ መረጃዎችን እያጣቀሰ መልስ ለመስጠት ይሞክራል፡፡ ከዚያም ዛሬ በዓረብ ኤምሬት ያለውን የክርስቲያን ሙስሊም ግንኙነት ይተነትናል፡፡

እንድርያስ ቶምሰን መጽሐፉን ሲያጠናቅቁ እንዲህ ብለው ይጮኻሉ «Where are the bridge - builders?»

እስኪ እኔም ጩኸታቸውን ልቀማቸውና በሀገሬ እንደ እርሳቸው «ድልድይ ሠሪው ሆይ የት ነው ያለኸው?» ብዬ ልጩኽ፡፡

በጎሳ እና በጎሳ፣ በእምነት እና በእምነት፣ በባህል እና በባህል፣ በፓርቲ እና በፓርቲ፣ በአመለካከት እና በአመለካከት መካከል ኢትዮጵያ ውስጥ አያሌ አጥሮች ተገንብተዋል፡፡ እነዚህ አጥሮች ሁለት ዓይነት ናቸው፡፡ የመጠበቂያ እና የመከለያ አጥሮች፡፡ አንድ ህልው የሆነ ነገር ራሱን መጠበቁ ተፈጥሯዊም፣ ሕጋዊም፣ ተገቢም ነው፡፡ መኖር አለበትና፡፡ አንድ ሰው ለራሱ ቤት ሠራ ማለት ሌላው ቤት አይኑረው ማለቱ አይደለም፡፡ አንድ ሰው ለራሱ ተመገበ ማለት ሌላው ይራብ ማለቱ አይደለም፡፡ አንድ ሰው የራሱን ሀብት እና ንብረት ተቆጣጥሮ በሚገባ ያዘ ማለት የሌላውን ሀብት ዘረፈ ማለት አይደለም፡፡ አንድ ሰው የራሱን ጤና ጠበቀ ማለት ሌላው እንዲታመም አደረገ ማለት አይደለም፡፡ ራስን እና የራስ ማንነት ለመጠበቅ እስከዋሉ ድረስ የመጠበቂያ አጥሮች አስፈላጊ ናቸው፡፡

ችግር የሚከሰተው ለመጠበቂያነት የተሠሩ አጥሮች ወደ መከለያነት ከተሸጋገሩ ወይንም ከመጠበቂያ አጥሮች በተጨማሪ የመከለያ አጥሮች መሠራት ከጀመሩ ነው፡፡ ያለሁት እኔ ብቻ ነኝ፤ የምኖረው እኔ ብቻ ነኝ፤ ስለ ሌላው አያገባኝም፤ ስለሌላው አላውቅም፤ ያኛው አይመለከተኝም፤ ያ የራሱ ጉዳይ ነው፤ እዚያ ማዶ ጠላቴ አለ፤ በሚሉ ጡቦች ነው የመከለያ አጥር የሚሠራው፡፡

በአንዳንድ የሀገራችን መንደሮች ሰዎች ግቢያቸውን ያጸዳሉ፡፡ መልካም፡፡ ነገር ግን ቆሻሻውን ከግቢያቸው ያወጡና መንደር ውስጥ በሚገኝ ባዶ ቦታ ይጥላሉ፡፡ ሁሉም የመንደሩ ነዋሪ ግቢውን አጽድቶ መንደሩ ግን ቆሻሻ ይሆናል፡፡ ከዚያ የቆሻሻ ክምር የምትነሣው ዝንብ ተመልሳ በእርሱ ቤት ላለመግባቷ ማንም ዋስትና የለውም፡፡

በዚያ ቆሻሻ ክምር አጠገብ ሁላችንም እናልፋለን፤ ወደ ሁላችንም ቤት የሚመጡ እንግዶች ያልፋሉ፤ ከዚያም በላይ ደግሞ የሁላችንም ልጆች በዚያው ይጫወታሉ፡፡ የመንደርዋ ሰዎች አጥር የመከለያ አጥር ነው ማለት ነው፡፡ ከግቢያቸው ውጭ ስለሚደረገው ነገር ምንም ላለማየት የከለሉት አጥር፡፡ የኔ ግቢ መጽዳቱ እጅግ አስፈላጊ ነው፡፡ የጎረቤቴ ግቢ ካልጸዳ ግን ዋጋ የለውም፡፡ የእኔ ቤት ሰላም ወሳኝ ነው፡፡ ጎረቤቴ ሰላም ከሌለው ግን መበጥበጤ አይቀርም፡፡ የእኔ ልጆች ጨዋ መሆናቸው የሚያስመሰግን ነው፡፡ የጎረቤቴ ልጆች ዱርዬዎች ከሆኑ ግን በሽታው ላለመዛመቱ ዋስትና የለንም፡፡ በናይጄርያ ያሉ የኢግቦ ጎሳዎች «ልጅን ለማሳደግ የመንደሩ ሰው ሁሉ ያስፈልጋል» የሚል አባባል አላቸው፡፡

እናም እኔን እና ጎረቤቴን አጥር ብቻ ሊያገናኘን፣ ካርታ ብቻ ሊያቀራርበን፣ ሰላምታ ብቻ ሊያዛምደን፣ ቡና ብቻ ሊያወዳጀን፣ ልቅሶ ብቻ ሊያፋቅረን፣ ሠርግ ብቻ ሊያጎራርሰን፣ ኡኡታ ብቻ ሊያጠራራን አይችልም፡፡ የኛን ግቢ ከጎረቤታችን ግቢ የሚያገናኝ ድልድይም ያስፈልገናል፡፡

የደቡብ አፍሪካ ዙሉዎች ዘመናትን ያስቆጠረ አንድ ጠንካራ እምነት አላቸው፡፡ በአጭሩ ሲጠሩት «ኦቡንቱ» ይሉታል፡፡ ሲተነተን ደግሞ «ኡሙንቱ፣ ኙሙንቱ፣ ኛማንቱ» ይላል፡፡ «እኔ ሰው የሆነኩት በሌላው ምክንያት ነው፤ የኔ ሰውነት ካንተ ጋር የተቆራኘ ነው» እንደማለት ነው፡፡ በኦቡንቱ እምነት «አንድ ሰው ሌሎች እየተሰቃዩ እርሱ ሊደሰት፣ የሌሎች መብት ተገፎ የርሱ ሊከበር፣ ሌሎች ደኽይተው እርሱ ሊበለጽግ፣ ሌሎች እየተዋጉ እርሱ በሰላም ሊኖር አይችልም» ይላል፡፡ በሌላው ላይ የሚደርሰው ሁሉ ያገባኛል ብሎ ማሰብ ነው ኦቡንቱ፡፡ «ነጻነት የሚሰፍነው ሁላችንም ነጻ ስንሆን ነው» ይላሉ፡፡

አሁን ሀገር «ኦቡንቱ» የሚሉ ድልድይ ሠሪዎችን ትጣራለች፡፡ ከጎሳ፣ ከመንደር፣ ከክልል፣ ከእምነት፣ የመከለያ አጥር ባሻገር ችግሮችን ማየት የሚችሉ፡፡ ይህቺ ባቄላ ስታድግ ምን እንደምትሆን አሻግረው ማየት የሚችሉ ድልድይ ሠሪዎች፡፡

ድልድይ ሠሪዎች የየራሳቸውን ባህል፣ እምነት፣ ታሪክ፣ አካባቢ፣ ቋንቋ፣ አመለካከት፣ ርእዮተ ዓለም በሚገባ የሚያውቁ የጠነቀቁም ናቸው፡፡ በያዙት ነገር የማይታሙ፣ የራሳቸውን የሚወድዱ እና የሚያከብሩ ናቸው፡፡ ግን ከዚህ ያለፈም ኅሊና አላቸው፡፡ ሌላውንም ይወድዳሉ፣ ያከብራሉ፣ ይረዳሉ፣ ይገነዘባሉ፣ ለሌላውም በጎ ያስባሉ፣ በጎ ይሠራሉ፣ የሌላውም መብት እንዲከበር ይጥራሉ፡፡ ሌላውም ያስፈልገኛል ይላሉ፡፡

ድልድይ ሠሪዎች ፍላጎታቸውን ሳይሆን እውነታውን ይገነዘባሉ፡፡ በጋራ መገናዘብ (mutual understanding) እና በጋራ መከባበር (mutual respect) ያምናሉ፡፡ አንዱ አንዱን ዐውቆት፣ ተረድቶት፣ ፍላጎቱን እና ማንነቱን ተገንዝቦ፣ የሚወድደውን እና የሚጠላውን ዐውቆ በመኖር ያምናሉ፡፡ «አንድን ሰው ባስራብከው ቁጥር አንተን እንዲበላህ እያስተማረከው ነው» የሚለውን ይረዳሉ፡፡

በመናነናቅ፣ በማንቋሸሽ እና በመሰዳደብ የሚመጣ ለውጥ የለም፡፡ አንድ ሰው ወይንም አካል ለመከበር የእኔ ዓይነት መሆን አይጠበቅበትም፡፡ ማክበር መቀበል አይደለም፡፡ የሌላውን ርእዮተ ዓለም ማክበር የሌላውን ርእዮተ ዓለም ትክክል ነው ብሎ መቀበል፣ የሌላውን እምነት ማክበር የሌላውን እምነት ትክክል ነው ብሎ መቀበል አይደለም፡፡ የሌላውን ማክበርም የራስን ከመናቅ የሚመጣም አይደለም፡፡

ማክበር ሰላማዊነትን መግለጥ ነው፡፡ ማክበር ለመከበር ነው፡፡ ማክበር ተግባቦትን ለመፍጠር ነው፡፡ የበላይ እና የበታች፣ አጥፊ እና ጠፊ፣ ሆኖ መግባባት አይቻልም፡፡ መግባባት የሚቻለው መከባበር እና እኩልነት ሲኖር ብቻ ነው፡፡

ታሪካዊ እና ወቅታዊ እውነታዎች አሉ፡ እነዚህ እውነታዎች ለተለያዩ አካላት ልዩ ልዩ ጠቀሜታዎችን በጊዜያቸው ሰጥተው ይሆናል፡፡ ለምሳሌ በታሪካዊ ምክንያት የተነሣ ኤምሬት ውስጥ ብዙ መስጊዶች አሉ፡፡ ኢትዮጵያ ውስጥ ብዙ ቤተ ክርስቲያኖች አሉ፡፡ አማርኛ በኢትዮጵያ በብዙ ቦታዎች የመነገር ዕድል አግኝቷል፤ በአሜሪካ የሚኖሩ አፍሪካ አሜሪካውያን ቋንቋቸው ጠፍቷል፡፡ በላቲን አሜሪካ ነባሩ ቋንቋ ጠፍቶ ወይንም ደክሞ ስፓኒሽ የበላይነት ይዟል፡፡

እነዚህ ታሪካዊ እውነታዎች ናቸው፡፡ ሆነዋል፡፡ መከባበር እና መገናዘብ ማለት እነዚህን እውነታዎች ወደ ኋላ ሄዶ መቀየር ማለት አይደለም፡፡ ወደፊት ተጉዞ የተሻ ለማድረግ መሞከር እንጂ፡፡ በኤምሬትስ ክርስቲያኖች መብት አገኙ ለመባል የመስጊዶችን ያህል ቤተ ክርስቲያኖች መሠራት አያስፈልጋቸውም፡፡ ለክርስቲያኖች የሚበቃ ቤተ ክርስቲያን እንጂ፡፡ ኢትዮጵያ ውስጥ ባሉት አብያተ ክርስቲያናት ቁጥር ልክ መስጊዶች ሲሠሩ አይደለም የሙስሊሞች መብት የሚከበረው፡፡ ለሙስሊሞች በቂ የሆኑ የአምልኮ ቦታዎች ሲኖሩ እንጂ፡፡ ኦሮምኛ ሲያድግ እንጂ አማርኛ ዕድገቱ ሲገታ አይደለም መገናዘብ እና መከባበር የሚቻለው፡፡ 

በሌላ በኩል ደግሞ ለመገናዘብ እና ለመከባበር ከትናንቱ ይልቅ የነገውን ማየት የተሻለ ነው፡፡ እስከ ዛሬ ድረስ በሀገራችን ትልቁ ክርክር የሚደረገው በትናንት ላይ ነው፡፡ ከትናንት ይልቅ ግን ነገ ያግባባናል፡፡ ትናንትን መቀየር ከባድ ነው፡፡ ነገ ግን በእጃችን ነው፡፡ አሁን ያለው ዓለም ለነገሮች የሚሰጠን ምርጫ ሁለት ነው፡፡ ወይ ሁላችን የሚበቃንን ያህል እንጠቀማለን፣ ያለበለዚያ ማናችንም አንጠቀምም፡፡ የተወሰኑ ሰዎች ብቻ ሊጠቀሙባት የሚችሉባት ዓለም እያለፈች ነው፡፡ ሰላም ከጦርነት አለመኖር የምትገኝ አይደለችም፤ ከጋራ ተጠቃሚነት እንጂ፡፡ ሁላችንም እኩል ላንጠቀም እንችል ይሆናል፡፡ ሁላችንም የሚበቃንን ያህል መጠቀም ግን አለብን፡፡

ለዚህ ነው ከአጥር ሠሪዎች ይልቅ ዛሬ ድልድይ ሠሪዎች የሚያስፈልጉን፡፡ ሕዝብ እና ሕዝብ፣ ጎሳ እና ጎሳ፣ አማኞች እና አማኞች፣ ፓርቲዎች እና ፓርቲዎች በየአጥራቸው ተከልለው አንዱ ሌላውን እያጮለቀ እያየ ተቀምጧል፡፡ አጥሮቹ የጠላትነት መንፈስን አዳብረዋል፡፡ አጥሮቹ የተከላካይነትን ስሜት አምጥተዋል፡፡ ሁሉም እየተጠቃሁ ነው ብሎ እንዲያስብ አድርገዋል፡፡ አጋጣሚውም ሲገኝ አጥር ተሻግሮ ትንኮሳ ለመፈጸም እና መልሶ አጥር ውስጥ ገብቶ ለመሸሸግ አመቺ ሆነዋል፡፡

እነዚህ አጥሮች ሰዎች በግላቸው ድካማቸውም ሆነ ብረታታቸው እንዳይታይ አድር ገዋል፡፡ «አማራ እንዲህ አደረገ፣ ኦሮሞ እንዲህ አደረገ፣ ትግሬ እንዲህ አደረገ፣ ወላይታ እንዲህ አደረገ፣ እስላም እንዲህ አደረገ፣ ክርስቲያን አንዲህ አደረገ፣ ገዥው ፓርቲ እንዲህ አደረገ፣ ተቃዋሚ እንዲህ አደረገ» እየተባለ በአጥሮቹ ውስጥ ስላሉት ሁሉ ነው የሚነገረው፣ የሚከሰሰው፣ የሚወቀሰው፡፡ አጥሮቹ መደበቂያ ሆነዋል፡፡

እነዚህ አጥሮችን የሚያገናኙ ድልድዮች ያስፈልጋሉ፡፡ እንድንነጋገር፣ እንድንከራከር፣ የጋራ ጉዳይ እንድ ንፈልግ፣ በሚያግባባን ተግባብተን የሚያለያየንን አክብረን እንድንኖር የሚያደርጉ የመገናኛ ድልድዮች ያስፈልጉናል፡፡ ከዚህኛው አጥር አልፈው በዚያኛው አጥር ውስጥ ባሉ ወገኖችም ጭምር የሚከበሩ፣ የሚታፈሩ ሰዎች ያስፈልጉናል፡፡ እነርሱ ናቸው ድልድይ መሥራት የሚችሉት፡፡

እዚያ ማዶ ጢስ ይጤሳል

አጋፋሪ ይደግሳል

ያችን ድግስ ውጬ ውጬ

ከድንክ አልጋ ተገልብጬ

የምትለው የልጆች ዜማ እንዴት ውብ ናት፡፡ ጢሱ እዚያ ማዶ ነው፡፡ የጠላት ጢስ አይደለም፤ የጠላት ከተማ ተቃጥሎ አይደለም፤ ደግ አደረጋቸው አላሉም፤ ድግስ ነው፡፡ ድግሱ ጠላት ሞቶ ለተዝካር አይደለም፡፡ አጋፋሪ ናቸው የደገሱት፡፡ እናም እዚያ ማዶ የተደገሰው ድግስ የኔም ነው ብለው ያስቡና ያቺን ድግስ አልጋ ላይ እስክገለበጥ ድረስ እውጣለሁ ብለው ተስፋ ያደርጋሉ፡፡ ጠላትነት የለም፤ እነርሱ ድልድይ ሠርተው ነበር፤ ግን ማን አፈረሰው?

እናም ድልድይ ገንቢዎች ሆይ ኑ፡፡

ትውልድን ከትውልድ አገናኙ፤

ጎሳን ከጎሳ አቀራርቡ፣

አማኝን ከአማኝ አስተዋውቁ፣

ተባልተን እንዳናልቅ፣ ቂም እና ጥላቻ ብቻ ለትውልድ እንዳይተርፍ፣ አንዱ ስለ ሌላው ክፉውን ብቻ እንዳያውቅ፣ እዚያ ማዶም ዘመድ አለኝ የሚል እንዲኖር፣ «አጋፋሪ ይደግሳል» እንዲል፤ እዚያ ማዶ ሆኖ ስለ እነዚህ የሚሟገት፣ እዚህ ማዶም ሆኖ ስለ እነዚያ የሚቆረቆር እንዲኖር

ድልድይ ገንቢዎች ሆይ ኑ፤

ይህቺ ሀገር የሁላችንም መሆን አቅቷት የማናችንም ሳትሆን እንዳትቀር፤ እኛ እና እነርሱ፣ ይህ እና ያ፣ እዚህ እና እዚያ፣ በሚለው አጥር መካከል «እኛ ሁላችንም» የሚል ድልድይ ትገነቡ ዘንድ፣

ድልድይ ገንቢዎች ሆይ ኑ፡፡

እንደ ነዌ እና ዓልአዛር አንዱ በገነት ሌላው በሲዖል ሆነን «ከኛ ወደ እናንተ፣ ከእናንተም ወደ እኛ የሚወስድ መንገድ የለም» እያልን ነውና

ድልድይ ገንቢዎች ሆይ ኑ፣

ሁላችንም ተያይዘን ወደ ገነት እንገባ ዘንድ ድልድዩን ገንቡ፡፡

በየቢሮው፣ በየሠፈሩ፣ በየሻሂ ቤቱ፣ በየታክሲው፣ በየመገናኛ ብዙኃኑ፣ በየስብሰባው፣ በየዕድሩ የመከለያ አጥር የሠራ ሰው ስታዩ የዘጋውን በር አስከፍታችሁ ድልድይ ሥሩለት፡፡ ዝም አትበሉት፡፡ ምሽግ ይዞ ፈርቶም አስፈርቶም እንዲኖር አትተውት፡፡ ሌላም መኖሩን ያይ ዘንድ የመሻገርያ ድልድይ ሥሩለት፡፡

ድልድይ ገንቢዎች ሆይ ኑ፡

አቡዳቢ