ማኅሌት እና መክፈልት

አንድ የቆሎ ተማሪ ነበረ አሉ፡፡ ትምህርት አይወድም፡፡ ትምህርት ያደክማል የሚል ፍልስፍና ነበረው፡፡ «ትምህርት ይቀትል፣ ወምላስ የሐዩ» የሚለው አባባሉ ተይዞለታል፡፡ እግረ ተማሪ የሚሉት ዓይነት ነው፡፡ በየትምህርት ቤቱ ይዞራል እንጂ ቀለም አይዝም፡፡ እርሱ እቴ የሚፈልገው «ከየኔታ እገሌም ይህን ተምሬያለሁ፣ ከየኔታ እገሌም ይህን ቀጽያለሁ» እያለ ማውራት ነው፡፡

ታድያ የመንደሩን ወይዛዝርት እና መኳንንት ለመቅረብ እና ጠባያቸውን ለማወቅ ማንም አይቀድመውም፡፡ እያንዳንዱ ቤት ድግስ የሚደግስበትን ዝክር የሚያዘክርበትን ቀን ከባለቤቶቹ በላይ እርሱ ያውቀዋል፡፡ ክብረ በዓል ሲሆን አምሞ ጠምጥሞ ዋዜማ ይቆማል፡፡ ነገር ግን አንዲት ቀለም ከአፉ አትወጣውም፡፡ ብቻ ወይዛዝርቱ እንዲያዩት ከፊት ከኋላ እያዠረገደ ያሟሙቃል፡፡ አይመራ፣ አይመራ፣ አያዜም፣ አይቀኝ፣ መቋሚያውን ይዞ አንገቱን እንደ በግ እንደደፋ ያመሻል፣ያድራል፡፡

ጠዋት ታድያ የዓመት በዓሉ ድግስ ቤተ ምርፋቅ ሲገባ ከሊቃውንቱ እና ከካህናቱ ቀድሞ የከበሬታውን ሥፍራ የሚይዘው እርሱ ነው፡፡ ሴት ወይዛዝርቱ እና ወንድ መኳንንቱ ሌሊት ሲያዠረግድ ስላዩት ሊቅ የሚመስላቸው እርሱ ነው፡፡ አንዳንዶቹማ እርሱ ባይኖር ማኅሌቱ አይደምቅም ነበር እያሉ የመሪጌታውን ቦታ ይሰጡታል፡፡

«ለእገሌ ጣሉለት ለእገሌ ንሡት» እያለ አጋፋሪ ሆኖ ድግሱን ያሳምረዋል፡፡ ያ ሌሊቱን ጨዋ ሆኖ ተለጉሞ ያደረ አንደበት አሁን ጉሮኖ እንደ ሰበረ የፍየል መንጋ ይለቀቃል፡፡ «ፈቀደ እግዚእ» እንኳን ለማለት የተሣሠረ ምላስ ቤተ ምርፋቁን የዋሸራ ባለቅኔ የገባበት ቅኔ ማኅሌት ያስመስለዋል፡፡ በየዋሕነት አንገታቸውን እየነቀነቁ ለሚሰሙት ምእመናን የባጡን እና የቆጡን ብቻ ሳይሆን የመደቡንም ሳይቀር ይለፈልፍላቸዋል፡፡

ታድያ ይህ ጠባዩ ሊቃውንቱን እና ተማሪውን እያናደደ ቢኖርም አብዛኞቹ ዳዊቱ እንደሚለው «በልባቸው ይረግሙት» ነበር እንጂ ገሥፀውት አያውቁም ነበር፡፡ ምእመናኑም ለደብሩ እጅግ አስፈላጊ ሰው ስለመሰላቸው «መሪጌታ» እያሉ እፍታ እፍታውን የሚጥሉት እርሱ ገበታ ላይ ነው፡፡ ስለ ድግሳቸውም የሚያማክሩት እርሱን ነው፡፡

አንድ ቀን አንድ ኃይለኛ ተማሪ ገጠመው፡፡ ያመቱ ማርያም ዋዜማ ተቁሞ እያለ የሊቁን ቅኔ በዜማ ተመራ አለው፡፡ አጅሬ ዐቅሙን ያውቃልና በብልጠት ትኅትና አንገቱን ደፋ፡፡ ከበሮ ያዝ አለው፤ «ሲይዙት ያደናግር» የሚሉት ይደርስብኛል ብሎ አይሆንም አለ፡፡ «መልክአ ማርያም አድል» አለው፡፡ «ከኔ የሚበልጡ አሉ» እያለ ሸሸ፡፡ እንዲህ ሲያመልጥ ሲያመልጥ ቅዳሴው ደረሰ፡፡

ሠርሖተ ሕዝብ ሆኖ ካህን እና ሕዝብ ወደ ድግስ ሲወርዱ ቀድሞ መደላድሉን ይዞ ያሣምረው ጀመር፡፡ ያወቀ እየሳቀ፣ ያላወቀ እያደነቀ ድግሱን ተቀላቀለ፡፡ እየበሉ እየጠጡ ዝም የጋን ወንድም ይባላል፡፡

ዝ ጠላ ከመ ወይን ጣዕሙ

እስኩ ድግሙ ድግሙ

እስኩ ድግሙ

እያለ በዜማ እያወረደለት የደረቀ ጉሮሮውን ቋሚው ሁሉ አራራሰው፡፡ ሆድ ሲደላደል፣ ጉሮሮ ሲረጥብ ምግቡ ተግ ይልና ጨዋታው ይደራል፡፡ የአጅሬም ሊቅነት አሁን ይጀምራል፡፡ እንደ አራቱ አፍላጋት የርሱ ወሬ አራቱን መዓዝን ያዳርሰዋል፡፡

አንዱ ተናደደ፡፡ አጽፉን አጣፋና ዘሎ ተነሣ፡፡ ወደ አጅሬ እያየም እንዲህ አለ፡፡

ሀገርከ ቆላ ወስምከ ወርቄ

በጊዜ ማኅሌት በግዕ ወበጊዜ መክፈልት አንቄ፡፡

ሊቁ ሁሉ አወካ፡፡ ከዳር እዳር አስገመገመ፡፡ «ወገብረ መብረቀ በጊዜ ዝናም» በዝናም ጊዜ መብረቅን አደረገ ማለት ይኼ ነው አሉ፡፡ አጅሬ ውርጭ እንደ መታው የሞላሌ በግ ነጭ ሆነ፡፡ «ሀገርህ ቆላ ነው ስምህም ወርቄ ነው፤ በማኅሌት ጊዜ እንደ በግ ዝም ትላለህ፣ መክፈልት ሲመጣ ግን እንደ ጭልፊት ትሞጨልፋለህ» ነበር ያለው፡፡

እነሆ ይህ ታሪክ በቆሎ ትምህርት ቤት ምሳሌ እየሆነ ሲነገር ይኖራል፡፡

ወርቄ ብቻውን አይደለም፡፡ ከእርሱም በፊት ሆነ ከእርሱ በኋላ ብዙ ሰዎችን አፍርቷል፡፡ በትግሉ፣ በሥራው፣ በልፋቱ፣ በድካሙ፣ ከውጣ ውረዱ የሉበትም፡፡ በግ ናቸው፡፡ ከድግሱ፣ ከሹመቱ፣ ከሽልማቱ፣ ከመድረኩ፣ ከአደባባዩ፣ ከሙገሳው፣ ከምርቃቱ እንደ ጭልፊት ማንም አይቀድማቸውም፡፡

የአፍ ቅልጥፍና ከአእምሮ ቅልጥፍና፣ የምላስ ርዝመት ከልቡና ስፋት፣ የከንፈር ፍሬ ከሥራ ፍሬ፣ ሥራ ከመቻል ውዳሴ መቻል ይበልጥ በሚወደድበት ማኅበረሰብ ውስጥ ወርቄ ትልቅ ቦታ አለው፡፡

ወርቄ ምን ተሠራ? ለሚለው አይጨነቅም እንዴት ይቀርባል? የሚለው ነው የሚያስጨንቀው፡፡ ወርቄ አሳማኝ ነገር አለ ወይስ የለም? የሚለው አይደለም የሚያስጨንቀው፤ እንዴት ማሳመን ይቻላል የሚለው ነው፡፡ ወርቄ ምን ውጤት መጣ? አያሳስበውም፡፡ ምን ይታይ? የሚለው ግን እንቅልፍ ይነሣዋል፡፡ የወርቄ መመርያ «ሰው የሚጠቅመውን ሳይሆን የሚያየውን ይመርጣል» የሚለው ነው፡፡ ከሰው ልብ ከመግባት ከሰው ዓይን መግባት ይሻላል ይላል ወርቄ፡፡

ሲሠራ አይታይም፤ ሲሸለም ግን ይታያል፤ ሲደክም አይታይም፣ ሲመሰገን ግን ይገኛል፤ ሲለፋ አይታይም፤ ሲደነቅ ግን ይታያል፤ በስብሰባው ሰዓት የለም፤ መግለጫ ግን ይሰጣል፤ ከምርምሩ የለበትም፤ ምርምሩ ሲታተም ግን ስሙ ይጠቀሳል፡፡ የመስክ ሥራው ላይ የለም፤ ሪፖርቱ ውስጥ ግን ይገባል፡፡ የመሥሪያ ቤቱን ሥራ አያውቀውም፣ ስለ መሥሪያ ቤቱ ግን የሚጠየቀው እርሱ ነው፡፡

ወርቄ ብዙ ዕውቀት አያውቅም፤ ብዙ ሰው ግን ያውቀዋል፡፡ ወርቄ ሞያ የለውም፣ ብዙ ባለሞያ ግን ያስተዳድራል፡፡ ወርቄ ስለ ጉዳዩ ባያወቅም፣ ያንኑ የማያውቀውን ጉዳይ እንዲመራ ግን ይመረጣል፡፡ ወርቄ ልብስ አያሰፋም፤ ሌሎች ያሰፉትን ግን አሣምሮ ይለብሰዋል፡፡ ወርቄ መዓድ አይሠራም፡፡ ሌሎች የደገሱትን ግን በሚገባ ያስተናግዳል፡፡ ወርቄ አያበላም፡፡ በሰው ግብዣ ግን ብሉልኝ ጠጡልኝ ይላል፡፡

ጓደኞቹ የማኅሌቱን ቀለም ለማጥናት ሁለት ሦስት ዓመት ይወስድባቸዋል፡፡ ወርቄ ግን በጆሮ ጠገብ ስለ ማኅሌት የሚያውቀውን አሠማምሮ መክፈልቱን ለማግኘት ደቂቃ አይወስድበትም፡፡ ከማኅሌታውያኑ በላይ ማኅሌታዊ ሆኖ ብቅ ይላል፡፡ እንዲያውም ስለማኅሌታውያኑ ሞያ የሚያስተዋውቃቸው እርሱ ይሆናል፡፡

በሹመት አደባባይ፣ በከበሬታ ሥፍራ፣ በመኳንንት ደጅ፣ በወይዛዝርት ሳሎን፣ በድግስ አዳራሽ፣ ወርቄዎች ሞልተዋል፡፡ ወርቄ ለጋዜጠኞች ቅርብ ነው፡፡ ለቴሌቭዥን መስኮትም ይስማማል፡፡

ብዙ ማኅሌታውያን ወርቄን ይፈሩታልም፣ ይፈልጉታልም፡፡ ዕውቀት የማይከፍታቸው፣ ችሎታ የማይሰብራቸው፣ ሞያ የማይደፍራቸው፣ ብቃት የማይሻገራቸው፣ ሊቅነት የማይደርስባቸው፣ ትኅትና የማያልፍ ባቸው፣ አያሌ በሮች አሉ፡፡ እነዚህን በሮች ለማለፍ እንደ ወርቄ ያሉ ያስፈልጋሉ፡፡ የምሁራኑን፣ የሊቃ ውንቱን፣ የባለሞያዎችን ጸሎት ወደ ጽርሐ አርያም ለማሳረግ ያለነ ወርቄ አማላጅነት አይሆንም፡፡ እነ ወርቄ ቅጣልን ብለው ያስቀጣሉ፤ ማርልን ብለው ያስምራሉ፡፡

እንደዚያ የነደደ የቆሎ ተማሪ እነ ወርቄን ደፍሮ የሚናገራቸው የለም፡፡ የሌላቸውን አለን፣ ያላደረጉትን አድርገናል፣ ያልሆኑትን ሆነናል፣ ያልደረሱበትን ደርሰናል ሲሉ ዝም ይባላሉ፡፡ ደግሞ በዚህ ሀገር ትርጉም ዝምታ ቁጥሩ ከመስማማት ነው፡፡ የሰው ድካም ወስደው የራሳቸው አድርገው ሲያቀርቡ፣ ባልተዋጉበት ግዳይ ሲጥሉ፣ ያለ ቃላት ድርሰት፣ ያለተዋናይ ድራማ ሲሠሩ፤ ያለ ዜማ ሙዚቃ፣ ያለ ካሜራ ፊልም ሲሠሩ፤ የሚናገራቸው የለም፡፡ አንዳንድ ጊዜ ነገሩን ማን ሠራው? የሚለው ይቀርና ማን የኔ ነው አለ? የሚለው ዋና ጉዳይ ይሆናል፡፡

ተማሪው ጎጃም የሚገኙትን የመምህሩን ቅኔ ይዞ ይሄድና አያውቁብኝም ብሎ ትግራይ ውስጥ ቅኔ ማኅሌት ገብቶ ይዘርፈዋል፡፡ የራሱ እንዲመስል ንፋስ እንደ ነካው የወፍ መንጋ ከግራ ወደ ቀኝ ከቀኝ ወደ ግራ እየተመላለሰ ያወርደው ጀመር፡፡ በግራ በቀኝ የነበረው ተመልካች ሰም እና ወርቁን ፈትቶ ምሥጢሩን ባይረዳውም ድምፁን እና እንጉርድጃውን አይቷልና ይበል ይበል ብሎ አጨበጨበለት፤ እልልታውም ደመቀለት፡፡

ስሜቱ በርዶ፣ ፊቱም እንደ ሕፃን ልጅ ተፍለቅልቆ ወደ ማኅሌታውያኑ ሲመለስ አንዱ ሊቅ ዞር አሉና «የኔታ እገሌ ቅኔስ ደረሰን፤ ለመሆኑ የኔታ ደኅና ናቸው» ብለው ጠየቁት፡፡ እንደ ዳታን እና አቤሮን መሬት ተከፍታ የዋጠችው ነው የመሰለው፡፡

ዛሬ ማን እንደዚህ ይላል፡፡ በየምርምር ቦታዎች እነ ወርቄ የሰው ጥናት ሲዘርፉ፣ በየሥነ ጽሑፍ መስኩ እነ ወርቄ የሰው ድርሰት ሲነጥቁ፣ በየሥነ ጥበብ ሜዳው እነ ወርቄ የሰው ዜማ ሲሞጨልፉ፣ ከፈጠራ ጓዳ ገብተው የሰው ሃሳብ እና የፈጠራ ውጤት በስማቸው ሲያወጡ፤ ሳይደክሙ ሲሾሙ፣ ሳይጾሙ ሲፈስኩ፤ ሳይማሩ ሲያስተምሩ፣ ሳይሠሩ ሲከበሩ ማን ይናገራቸዋል፡፡

የሚነግዱት ሌሎች፣ የሚያተርፉት እነ ወርቄ፤ የሚዘሩት ሌሎች፣ የሚያፍሱት እነ ወርቄ፤ የሚያጠኑት ሌሎች፣ ፈተና የሚያልፉት እነ ወርቄ፤ የሚወዳደሩት ሌሎች፣ የሚያሸንፉት እነ ወርቄ፤ የሚጽፉት ሌሎች፣ የሚታተመው በነ ወርቄ ስም፤ የሚያጩት ሌሎች፣ የሚያገቡት እነ ወርቄ፤ የሚሮጡት ሌሎች፣ ሜዳልያ የሚወስዱት እነ ወርቄ፤ ማኅሌታውያኑ እና መክፈልተኞቹ ተላያዩኮ፡፡

የበሬን ምስጋና ወሰደው ፈረሱ

ከኋላ ተነሥቶ ከፊት በመድረሱ

ይባል የለ፡፡ በሬው ከጠዋት እስከ ማታ አርሶ አርሶ ደክሞት ቀስ ብሎ እያዘገመ ሲሄድ፣ ሲግጥ ያረፈደ ፈረስ ገሥግሦ ይደርስና ስለ እርሻው፣ ስለ ማሳው፣ ስንት ትልም እንደታረሰ፣ ምን እንደተዘራ፣ ምን እንደ ቀረ የሚያውቀውንም የማያውቀውንም እየጨማመረ፣ እያሣመረ፣ በል ሲለውምም አሂሂሂሂሂ በሚለው የፈረስ ሳቅ እያጀበ ዜናውን አዳርሶት ይጠብቀዋል፡፡

የዋሑ በሬ እያዘገመ ሲደርስ ፈረሱ ተመስግኖ፣ ወሬውም ቀዝቅዞ ይደርሳል፡፡ ከዚያ በኋላ ለርሱ ትኩረትም የሚሰጠው የለም፡፡ ከዚያ በኋላ የበሬው ድርሻ በረት ተኝቶ ራሱን እየነቀነቀ ማዘን ብቻ ይሆናል፡፡ ለዚህ ነው በሬ ሌሊት በተኛበት ቀንዱን ከግራ ቀኝ እያወዛወዘ አንገቱን ሲነቀንቅ የምናየው ይባላል፡፡ ምስጋናው ተወስዶበት፡፡ አይ በሬ፤ ስንት እንዳንተ ምስጋናው ተወስዶበት አንገቱን ሲነቀንቅ የሚያድር ሰው አለ መሰለህ፡፡