ግመሎቹም ይሄዳሉ ውሾቹም ይጮኻሉ

ሟቹ የ «እንደ ቸርነትህ´ መዝሙር ደራሲ ዶክተር ኢሳይያስ ዓለሜ እንዲህ ይላሉ፡-

አንድ አባት አህያውን እየነዳ ከልጁ ጋር መንገድ ጀመረ፡፡ እልፍ እንዳለ ሰዎች ተመለከቱትና «ምን ዓይነት ሞኞች ናቸው፤ እንዴት አህያ እያለ በእግራቸው ይሄዳሉ´ በማለት ተቿቸው፡፡ አባትም ትችቱን ሲሰማ ሀሳቡን ቀየረ፡፡ ሁለቱም አህያዋ ላይ ወጡና መንገዳቸውን ቀጠሉ፡፡ ጥቂት እንደሄዱ ሌሎች ሰዎች አዩዋቸውና «እንዴት ያሉ ጨካኞች ናቸው፤ እንዴት አንድ አህያ ለሁለት ይጋልባሉ´ ብለው ራሳቸውን ነቅንቀውባቸው ጥለዋቸው ሄዱ፡፡

አባትዬውም ከአህያዋ ላይ ወረደ፡፡ እርሱ ከኋላ አህያዋን እየነዳ ልጁን በአህያዋ ጭኖ ጉዞውን ተያያዘው፡፡ የተወሰነ መንገድ ከተጓዘ በኋላም ሌሎች መንገደኞችን አገኘ፡፡ እነዚያም መንገደኞች አባት እና ልጁን አዩና «አይ ስምንተኛው ሺ፤ አያሳየን የለ፤ ልጁ በአህያ ተቀምጦ ሽማግሌ አባቱን በእግሩ ያስኬደዋል፡፡ አበስኩ ገበርኩ´ ሲሉ ሰማ፡፡

ወዲያው ልጁን ከአህያዋ አውርዶ እርሱ ተጫነና ጉዞው ተጀመረ፡፡ መንገዳቸውን እንዳጋመሱም ከገበያ የመጡ ሰዎችን አገኟቸው፡፡ እነዚያም መንገደኞች ጉዟቸውን ገትተው «እንዴት ምኑንም የማያውቅ ልጁን በእግሩ እያስደገደገ እርሱ በአህያ ይሄዳል፤ ወይ ጭካኔ፣ወይ ጭካኔ´ ብለው ደረታቸውን ደቅተው ሄዱ፡፡

በዚህ ጊዜ አባትዬው ከአህያዋ ወረደና ለልጁ እንዲህ አለው፡፡ «አየህ ልጄ በዚህ ዓለም ምንም ነገር ብትሠራ ሰውን ሁሉ ማስደሰት አይችልም፡፡ ሰዎች እንዲህ ይሉኛል እያልክ የምትፈራ ከሆነ ምንም ነገር ማድረግ አትችልም፡፡ ሰዎች ምንም ብታደርግ የሚሉት አያጡምና፡፡ አንተ ሰውን ሳይሆን ስሕተትን ፍራ፡፡ ትችትን ሳይሆን ኃጢአትን ፍራ፡፡ ሰዎች ስላሉት ብቻ የምትቀበል ከሆነ ሃሳብህን መቶ ጊዜ ትቀያይራለህ፡፡ መቀበል ያለብህ የሚሉት ነገር ትክክል ከሆነ ብቻ ነው፡፡´ አለው፡፡ ከዚያም አባት እና ልጅ እየተጨዋወቱ መንገዳቸውን ቀጠሉ፡፡

ሰዎች ቢያመሰግኑን አይጠላም፡፡ እንዲያመሰግኑን ብለን መሥራት ግን የለብንም፡፡ ለምዶብን አንዳንዶቻችን የብርጭቆውን ውኃ ስናይ ግማሽ ጎዶሎ መሆኑን እንጂ ግማሽ ሙሉ መሆኑን አናይም፡፡

የሰዎችን ሃሳብ ስንሰማ ቢያንስ ሦስት ነገሮችን መመዘን አለብን፡፡

ይህ ሰው ይህንን አስተያየት ለመስጠት ብቁ ነውን? በሞያው፣ በዕድሜው፣ በውሎው፣ በትምህርቱ፣ በልምዱ፣ ይህንን አስተያየት ለመስጠት ሚዛን የሚደፋ ከሆነ ግምት ውስጥ አስገብተን እንመርምረው፡፡

ይህ ሰው ይህንን አስተያየት አስተያየት ሲሰጥ ከልቡ ነውን? አስቦበት፣ አመዛዝኖ፣ በመሠረተ ሃሳብ አስደግፎ ነው ወይስ እንዲሁ ስለመጣለት በስሜት ተነሣሥቶ?

ይህ ሰው ከሚያነሣው ነገር ጋር የጥቅም ግጭት የለውምን? ክብሩን፣ ሥልጣኑን፣ ገንዘቡን ስለሚነካበት ያንን ለማስጠበቅ ነውን? ተመቅኝቶ፣ ቀንቶ ወይንም ግላዊነት አጥቅቶት ነውን?

ጉዳዩን ያለዚያ ቀን ሰምቶት የማያውቅ፣ በዚያ ነገር በትምህርት፣ በዕድሜ፣ በንባብ ወይንም በልምድ የተገኘ ዕውቀት የሌለው፤ እንዴው አፌ ተባልኝ፣ ንግግሬ ተደመጠልኝ፣ ጨዋታዬ ደራልኝ ያለ ሁሉ የሚናገረውን ሰምተን ሃሳባችን መቀየር፣ መጠራጠር ወይንም ደግሞ ራሳችንን እንደ ስሕተተኛ መቁጠር የለብንም፡፡ አንዳንዱኮ «ይህ ነገር አላማረብህም´ ሲል የሠራውን አርፍተ ነገር ትርጉም እንኳን በቅጡ አያውቀውም፡፡ አንዳንዱም ሰው ሁሉ ሲናገር ከሚቀርብኝ ብሎ ሃሳብ የሚሰጥም አለ፡፡

እንደመጣለት የሚናገረውስ ቢሆን፡፡ ሊቃውንት «አንድ ጊዜ ከመናገር በፊት ሁለት ጊዜ ማሰብ ይገባል´ ይላሉ፡፡ እንኳን ሁለት ጊዜ አንድ ጊዜ እንኳን ሳያስብበት እንደመጣለት የሚናገረውን ሰው እየሰማን እኛ ለምን እንዳደዳለን? ለምንስ መንገዳችንን እንስታለን፡፡ ምናልባትኮ አንዳንዱ የተናገረው ለርሱ ቀልድ ይሆናል? በጆሮው የሰማውን በአንደበቱ ለማውጣት ምንም ዓይነት ሂደት በአእምሮው የማያከናውን ሰው ሞልቷል፡፡ የመንገድ ላይ ቱቦ ያስገባውን ሁሉ እንደሚያወጣ ያየውን እና የሰማውን ሁሉ ሳያጣራ፣ ሳያበጥር፣ ሳይመረምር፣ ይዋል ይደር ሳይል እንዳለ የሚለቅም አለኮ፡፡

«ይህን ነገር ማድረግሽ ስሕተት ነው´ ሲል «ማድረግ የነበረብኝ እኔ ነበርኩ´ እያለ መሆኑን ልንረዳለት የሚገባን ሰውኮ አለ፡፡ «ሰዎች እንዲህ ይላሉ´ ከሚለው ወገናችን በዛ ያለው ራሱ የሚለውን «ሰዎች´ በሚል ባለቤት አልባ ባለቤት በኩል እየነገረን መሆኑንም መጠርጠር ይገባል፡፡

ታድያ የሚያዋጣው ምንድን ነው? መሥራት፡፡ መጀመርያ ነገር ለምናደርገው ሁሉ ለራሳችን አሳማኝ ምክንያት ይኑረን፡፡ ርግጠኞች እንሁን፡፡ ከምንመራበት መሠረተ ሃሳብ፣ ከእውነት እና ከታወቁ እውነታዎች ጋር መዝነንው ትክክል መሆኑን እንመንበት፡፡ ሰዎች በማስረጃ ወይንም በመረጃ የሚያቀርቡልንን ሃሳብ ሁሉ ለመቀበል ለራሳችን ዝግጁ እንሁን፡፡

ከዚያ በኋላ ያለ የሌለ ጉልበታችንን ሥራችን ላይ እናውል፡፡ ምን ተባለ ም?ን አሉ? ምን መልስ ልስጥ? በምን ላሳምናቸው? እያልን ስንብሰከሰክ ወርቃማውን የሥራ ጊዜ አናሳልፈው፡፡ «ወፎች ከጭንቅላታችን በላይ እንዳይበርሩ ማድረግ አይቻልም፤ በጭንቅላታችን ላይ ጎጆ እንዳይሠሩ ማድረግ ግን ይቻላል» የሚል አባባል አለ፡፡ ሰዎች ስለ እኛ ሥራ አንሥተው እንዳያሙ፤ እንዳይተቹ፣ እንዳያጣጥሉ፣ እንዳያንቋሽሹ ማድረግ አንችልም፡፡ የእነርሱ ትችት እና ሐሜት በጆሯችን ገብቶ ኅሊናችንን እንዳይረበሸን ማድረግ ግን እንችላለን፡፡ የተነገረውን ሁሉ ማስማት የተጮኸውን ሁሉ ማዳመጥ የለብንምና፡፡

ደግሞም ሁሉንም ሰዎች ማስደሰት አይቻልም፡፡ እኛ ሃሳብ እና አእምሮ ያላቸውን፣ በምላሳቸው ሳይሆን በጭንቅላታቸው የሚያስቡትን፡፡ አንደበታቸው ከልባቸው፣ ስሜታቸው ከኅሊናቸው ያልቀደመባቸውን ሰዎች፣ ያውም ከእነርሱም መካከል ነገራችን ሊገባቸው የሚችሉትን ካረካን እድለኞች ነን፡፡

ብዙ የሚለፈልፉ ሰዎችን አንፍረድባቸው፡፡ ሠርተው የሚያሳዩት ነገር የላቸውምና፡፡ ብዙ የሚሠሩ ሰዎች ግን ምንም መናገር አያስፈልጋቸውም፡፡ ከንግግር በላይ ተግባር መልስ ነውና፡፡ ሰዎች ለምን እንዲህ ይሉኛል? ለምን የኔ ሥራ አይገባቸውም? ለምን አይረዱኝም? እያሉ በመጨነቅ አእምሮን በማይጠቅሙ ቫይረሶች ከመሙላት የሚችሉትን ሠርቶ ሰዎች በራሳቸው ጊዜ እንዲረዱት መተው ነው፡፡

በዓለም ላይኮ መሬት ክብ ናት በማለታቸው ሞት የተፈረደባቸው ሰዎች ነበሩ፡፡ ነገር ግን ሰዎች ስለተቿቸውና በዘመኑ ስላልተቀበሉት ብለው አልተውትም፡፡ በመጨረሻ ያሸነፉት እነርሱ ናቸው፡፡ በወቅቱ ዓለም ያላየውን እነርሱ አዩ፡፡ ዓለም ግን ዘግይቶ እነርሱ ያዩትን አየ፡፡ ያን ጊዜ ዓለም ይቅርታ ጠየቀ፡፡

የምንሠራው ሥራ ዛሬ ሰዎች ላይገባቸው ይችላል፤ ላይፈልጉትም ይችላሉ፡፡ ነገር ግን ቀን አለው፡፡ ሰው ሁሉ በአንድ ቀን አልተፈጠረምና በአንድ ቀን እኩል አይረዳም፡፡ ቀልድ ተነግሮት እንኳን ሲጀመር የሚስቅ አለ፤ በመካከል መሳቅ የሚጀምር አለ፤ ሲያልቅ ገብቶት የሚስቅ አለ፤ አድሮ የሚያስቀው አለ፤ ከርሞ የሚያስቀው አለ፤ ጭራሽ የማያስቀውም አለ፡፡ አሁን ቀልዱ ቀልድ መሆኑን በምንድን ነው ማወቅ የሚቻለው?

ደጃዝማች ባልቻ አባ ነፍሶ ስልብ ነበሩ ይባላል፡፡ ታድያ ዐፄ ምኒሊክ ጎራ ሸለሟቸውና ሰው ሁሉ አደነቀላቸው፡፡ ወዳጆቻቸውም «ይህንን ነገር የማያደንቅ ገብረ ሐና ብቻ ነው» ይሏቸዋል፡፡ ያስጠሯቸውና ለአለቃ ገብረ ሐና ያሳዩዋቸዋል፡፡ አለቃም ጎራዴውን እያገላበጡ «አይ ጎራዴ፣ አይ ጎራዴ፣ ጎራዴ፣ ጥሩ ጎራዴ» ብለው ያደንቁላቸዋል፡፡ ባልቻም ደስ ብሏቸው ይለያያሉ፡፡

ወዳጆቻቸውም «ገብረ ሐና ምናለ?» ብለው ይጠይቋቸዋል፡፡ ደጃዝማች ባልቻ አባ ነፍሶም «በደንብ ነው ያደነቀው» ብለው ይመልሳሉ፡፡ «እስኪ ምናለ?» ይላሉ ወግ ፈላጊዎቹ፡፡ «አይ ጎራዴ፣ አይ ጎራዴ ብሎ አደነቀ» ይሏቸዋል፡፡ ያ ሁሉ ሰው በሳቅ ያወካና «እንዴ ደጃዝማች ባልቻ ከዚህ በላይ ገብረ ሐና ምን ሊልዎት ነው» ብለው ያስረዷቸዋል፡፡ ያን ጊዜ ጀግናው ባልቻ እገላለሁ ብለው ያዙኝ ልቀቁኝ አሉ ይባላል፡፡

ዐረቦች «ግመሎችም ይሄዳሉ፣ ውሾቹም ይጮኻሉ» የሚል አባባል አላቸው፡፡ የዐረብ ነጋዴዎች ግመሎቻቸውን ጭነው በመንደሮቹ መካከል ሲያልፉ ውሾቹ እየጮኹ አያሳልፏቸውም፡፡ ነገር ግን በእነርሱ ምክንያት መንገዳቸውን አያቆሙም፡፡ ግመሎቹም መሄዳቸው፣ ውኾቹም መጮኻቸው የማይቀር ነገር ነውና፡፡

ሰው በሚያገባውም በማያገባውም መተቸቱ የማይቀር ነው፡፡ ዋናው መርጦ መውሰዱ ላይ ነው፡፡ ነጭ ሲደረግ ለምን ጥቁር አልሆነም፣ ጥቁር ሲደረግ ለምን ሰማያዊ? ሰማያዊ ሲሆን ለምን ግራጫ? ግራጫ ሲሆን ለምን ቢጫ? ይቀጥላል፡፡ ሰው ይህንን ሁሉ እየሰማ ቀለም ሲቀያይር የሚኖር ከሆነ የሚሠራው ቤት ቀለም ማስተማርያ መሆኑ ነው፡፡

እኛም የምንናገር ሰዎችም ብንሆን የምንናገረው ነገር የዕውቀታችን ማስመስከርያ ሞን የለበትም፡፡ ሊሆን ሊደረግ የሚችል መሆኑን እና አለመሆኑን መለየት አለብንኮ፡፡ ሴትዮዋ ወንበር ገዝታ ከመጣች በኋላ «አይ እዚህ ሱቅኮ በርካሽ የሚሸጥ ነበረልሽ´ ብሎ ማስፀፀት ጥቅሙ ምንድን ነው? እየደጋገመ ሴት የወለደን ሰው «የአሁኗ እንኳን ወንድ ብትሆን ጥሩ ነበር» እያሉ መመጻደቅ ምንድን ነው? ሰውዬው ወስኖ አልወለዳት፡፡ ሰውዬው ከሞተ በኋላ ቋሚውን «እንዲህ ቢያደርግ ኖሮኮ አይሞትም ነበር» እያሉ ለማይመለስ ነገር ቆሽት ማሳረር ምን የሚሉት ሞያ ነው?

ሰው የሚለውን ሁሉ አልቀበልም ማለትም በሽታ ነው፡፡ ሰው የሚለውን ሁሉ መቀበልም ጦስ ነው፡፡ ሰው ለሚለው ሁሉ ዝም ማለትም በሽታ ነው፡፡ ሰው ለሚለው ሁሉ መልስ መስጠትም ጦስ ነው፡፡ ሰው በተቸ ቁጥር ሃሳብን መቀየር ጅልነት ነው፡፡ ሰው የፈለገውን ቢል ሃሳቤን አልቀይርም ማለትም ግትርነት ነው፡፡ ሰው በተናገረ ቁጥር መናደድ እና ማረርም ቂልነት ነው፡፡ በሰው ንግግር ሁሉ መቀለድም ቂላቂልነት ነው፡፡

ልብ ያለው የሚባለውን ነገር ጆሮው በር ላይ አስቀምጦ ይመዝነዋል፡፡ የሚረባ ከሆነ ያስገባዋል፤ የማይረባ ከሆነ ተቀባይ እንዳጣ ፖስታ ይመልሰዋል፡፡ እንዲህ ያለው ሰው በልቡናው ውስጥ የማይጠቅሙ ሃሳቦች ማጠራቀሚያ ቅርጫት የለውም፡፡