ኑ እንፍጠር

ግሪኮች እንዲህ ይላሉ፡፡

በድሮ ዘመን የአቴና ሰዎች መልካም መሪዎችን በማጣታቸው ምክንያት ይማረሩ ነበር፡፡ አንድ ቀን ወደ ኦሊምፐስ ተራራ ወጥተው የአማልክት ንጒሥ የሆነውን ዜውስን ለመኑት፡፡ «እባክህ ከመንደራችን እስከ ሀገራችን ድረስ ባሉት ቦታዎች በመልካም የሚያስተዳድሩ መሪዎችን ስጠን» አሉት፡፡ ዜውስም «ፊንቄያውያን መጥተው     ይግዟችሁን?»   ሲል ጠየቃቸው አቴናውያንም «አንፈልግም» አሉ፡፡ «ካርታጎዎች መጥተው ይግዟችሁን?» አላቸው ዜውስ አሁንም «በቅኝ መገዛት አንፈልግም» አሉ፡፡ እንደገናም «ሮማውያንን አምጥቼ በላያችሁ ልሹምባችሁን?» ሲል ጠየቃቸው፡፡ አቴናውያን በዚህም ሊስማሙ አልቻሉም፡፡

ዜውስ ባቢሎናውያንን፣ ፋርሶችን፣ ኬጢያውያንን እና ጢሮሳውያንን አምጥቶ በአቴና አውራጃዎች ለመሾም ፈቃዳቸውን ጠየቃቸው፡፡ አቴናውያን ግን ፈጽሞ አይሆንም አሉ፡፡ በዚህ ጊዜ ዜውስ «ታድያ ከየት አምጥቼ ነው መልካም መሪዎችን የምሰጣችሁ?» ሲል ጠየቃቸው፡፡ «ከመካከላችን ስጠን» ብለው መለሱለት፡፡ በዚህ ጊዜ ዜውስ አዝኖ እንዲህ አላቸው፡፡ «ጥሩ በሬ ለማግኘት ጥሩ ጥጃ፣ ጥሩ ጠቦትም ለማግኘት ጥሩ ግልገል፣ ጥሩ ወፍ ለማግኘት ጥሩ ጫጩት፣ ጥሩ ዶሮም ለማግኘት ጥሩ ዕንቁላል ያስፈልጋል፡፡ እናንተ በመልካም ያላሳደጋችኋቸውን ልጆች እኔ እንዴት አድርጌ በመልካም እሾማቸዋለሁ፡፡ እኔ ሰውን ፈጠርኩ፤ መሪዎቻችሁን ግን እናንተ ፍጠሩ፡፡»

መሪን ማን ይፈጥረዋል?

ፓርቲ? ድርጅት? ትግል? ሰላማዊ ሰልፍ? ንግግር? ምርጫ? ወይስ ሌላ? እንደ ዜውስ ምክር ከሆነ ሕዝብን አምላክ፣ መሪን ግን ሕዝብ ይፈጥረዋል፡፡ መሪዎች የሕዝቡ ሥዕሎች ናቸው፡፡ ከተወለዱበት ቀን እስከ ተሾሙበት ቀን ድረስ በማኅበረሰቡ መካከል ሲኖሩ ሕዝቡ በአንድም በሌላም መልኩ የሳለባቸውን ሥዕል ነው በሥልጣን ወንበር ላይ ሆነው የሚያሳዩን፡፡

መሪዎቻችን የተረቶቻችን፣ የዘፈኖቻችን፣ የአባባሎቻችን፣ የእምነቶቻችን፣ አመለካከቶቻችን፣ የአኗኗራችን የአበላላችን እና የአጠጣጣችን ውጤቶች ናቸው፡፡

ወላጅ ሳሎን ሲመገብ ጓዳ ውስጥ ግቡ ይባሉ ከነበሩ ልጆች ግልጽነትን መጠበቅ፣ ከወላ ጆቻቸው ጋር በአንድም ጉዳይ ሳይወያዩ እና በሃሳብ ልዕልና ለውሳኔ ሳይበቁ ከሚያድጉ ልጆች ተወያይቶ መግባባትን እና ከኃይል እና ከሥልጣን ይልቅ በሃሳብ ልዕልና መተ ማመንን መጠበቅ፣ ልጅ እና ፊት አይበርደውም እየተባሉ ከሚያድጉ ልጆች መካከል የሕፃናትን መብት የሚያከብሩ መሪዎች መመኘት፤

ወላጆቻቸው ችግሮቻቸውን ተነጋግረው፣ተከራክረው እና ጊዜ ወስደው ከመፍታት ይልቅ በትንሽ በትልቁ ሲደባደቡ እና ሲፋቱ እያዩ ካደጉ ልጆች መካከል የክርክር እና የውይይት ባሕል ያለው፣ ልዩነቱን አቻችሎ የሚኖር፣ ጊዜ ወስዶ ችግሮችን የሚፈታ እና በትንሽ በትልቁ ፓርቲውን ጥሎ የማይወጣ መሪ መጠበቅ፣ ሴቷ ልጅ በቤት ሥራ ስትዳፋ እያየ እርሱ ሲራገጥ ከሚውል ልጅ መካከል የጾታ እኩልነትን የሚያሰፍን መሪ መሻት፣ ከየቢሮው እና ከየፋብሪካው፣ ከመንግሥት ካዝና እና ከቤተ እምነት ሙዳየ ምጽዋት፣ ከግብር እና ከቀረጥ፣ በተመነተፈ ገንዘብ ከሚያድግ ልጅ መካከል የሀገሩን ገንዘብ የማይበላ መሪ መፈለግ፣

በቤተሰቡ መካከል በሚነገሩ አባባሎች እና ተረቶች፣ ስድቦች እና ርግማኖች አንዱ ብሔረሰብ ከሌላው ተለይቶ ሲሳቅበት እና ሲቀለድበት፣ሲተረትበት እና ሲሾፍበት፣ ሲናቅ እና ሲንቋሸሽ እየሰማ ያደገን ልጅ አድገህ የብሔር ብሔረሰቦችን እኩልነት የምታሰፍን መሪ ሁን ብሎ ያለ ዐቅሙ ማሸከም፣ አስተማሪውን እያንጓጠጠ፣ እየተደባደበ እና በትምህርት ሰዓቱ እየቀለደ የሚያድግን ልጅ ማይምነትን ከሀገር የምታጠፋ መሪ ሁን ማለት፣

ታናናሽ ወንድሞቹን እና እኅቶቹን እያንቆራጠጠ፣ የሠፈር ሴቶችን መቆሚያ መቀመጫ እያሳጣ፣ ለምን ቀና ብላችሁ አያችሁኝ ብሎ የሸሚዙን እጅጌ እየሰበሰበ ያደገን ልጅ ዴሞክራሲያዊ መሪ እንዲሆን መመኘት ያልዘሩትን ማጨድ ነው፡፡

በሀገራችን ጀግንነት ስለሚደነቅ፣ ጀግናም ስለሚከበር፣አንበሳ እና አጋዝን፣ ነብር እና ዝሆን መግደል ስለሚያሸልም፣ በባሕላዊው ትምህርት ፈረስ ጉግስ እና ጦር ውርወራ፣ ሽመል ስንዘራ እና ጋሻ ምከታ፣ ውኃ ዋና እና ዝላይ ከልጅነት ጀምሮ ይሰጥ ስለነበር ሀገራችን አያሌ የጦር ሜዳ ጀግኖችን አፍርታለች፡፡ በጠላት ላይ አስደናቂ ድል የሚቀዳጁ፣ ድንበራቸውን ለአፍታም የማያስደፍሩ፣ ጀግንነት ከነጭ እና ቀይ የደም ሴላቸው ጋር ሦስተኛ ሕዋስ የሆነላቸው አርበኞችን አፍርታለች፡፡

ነገር ግን የአመራር፣ የአስተዳደር እና የአሠራር ጀግኖችን፣ የዴሞክራሲ እና የሰብአዊ መብት ጀግኖችን፣ የክርክር እና የውይይት ጀግኖችን ገና አላፈራችም፡፡ የመቻቻል አና የመደማመጥ፣ ተቃራኒን ሃሳብ፣ የማንደሰትበትን ውሳኔ፣ የምንጠላውን አመለካከት እንደ በጎ የሚቀበሉ መሪዎችን ገና አላገኘችም፡፡ አንድ ሰው እንዳለው «ኮምፒውተሩ ባልተጫነበት ሶፍት ዌር ሊሠራ አይችልም»፡፡

ለመሆኑ፤ ከሠፈር እድር እስከ ቤተ መንግሥት፣ ከቀበሌ እስከ ፓርላማ፣ ከአንደኛ ክፍል እስከ ዩኒቨርሲቲ ኢትዮጵያ የምትፈልጋቸውን ዓይነት መሪዎች ለማፍራት የሚያስችል ዘፈን፣ ተረት፣ አባባል፣ ጨዋታ፣ ብሂል፣ ወግ፣ ባሕል፣ ሥርዓት አለንን? እንደ ኢትዮጵያ ባለች ሚዲያ እና ንባብ፣ ትምህርት እና ለዘመናዊ ሥልጣኔ መጋለጥ ውሱን በሆነባት ሀገር፤ ሰዎች አብዛኛውን ጊዜያቸውን ከአካባቢያዊ ባሕላቸው እና ወጋቸው ጋር ነው በሚያሳልፉባት፤ ካነበቡት መጽሐፍ የሰሙት ተረት፣ ከተማሩት ትምህርት የበሉት ድግስ፣ ከተከታተሉት ሚዲያ የዋሉበት ጨዋታ፣ ካገኙት ሥልጠና ያመሹበት የልቅሶ ድንኳን በሚበዛበት ማኅበረሰብ ውስጥ፤ ኅብረተሰቡ የሚፈልጋቸውን መሪዎች ለመፍጠር የሚያስችል ባሕል አለውን?

አባቱ አንድም ቀን ጋዜጣ ሲያነብ ያላየው፣ እንዲያነብም ያላደረገው፣ በቤታቸው ውስጥ ከትምህርት መጻሕፍት በቀር ሌላ መጽሐፍ ሲገዛ አይተው የማያውቁ፣ እናቶች ከብበው ቡና ላይ፣ አባቶች ከበበው ጠጅ ቤት እና ልቅሶ ቤት ሲያውካኩ እንጂ መጽሐፍ ሲያነብቡ፣ ባነበቡት እና በተረዱት ነገርም ሲከራከሩ ያልሰማን ልጅ፣ ነገ አድጎ ስለ ፕሬስ ነጻነት ዘብ ይቆማል የሚለው ማን ደፋር ነው?

ስሞቻችን እንኳን «በለው ፣ቁረጠው፣ ፍለጠው፣ አንቆራጥጠው፣ ግዛቸው፣ ዋኝባቸው»፣ በሆኑበት ሀገር፣ መሪነትን ሲያስብ ጉልበትን የማያስብ መሪ ከየት እናመጣለን?

ቤተሰቦቻችን፣ እድሮቻችን፣ ዕቁቦቻችን፣ የትምህርት ክፍሎቻችን፣ የጽዋ ማኅበሮቻችን፣ ሰንበቴዎቻችን፣ መጅሊሶቻችን፣የእምነት ተቋሞቻችን፣ የወጣት እና የሴት ማኅበሮቻችን፣ የሞያ እና የሲቪክ ማኅበሮቻችን፣ መንግሥታዊ ያልሆኑ ድርጅቶቻችን፣ ምን ዓይነት መሪዎች አሏቸው? ስለ ፓርላማው እና ስለ ጠቅላይ ሚኒስትሩ፣ ስለ ካቢኔው እና ስለ ምክር ቤቱ ከመነጋገራችን በፊት በዕለት ተዕለት ኑሮአችን ታላቁን ቦታ ስለ ሚይዙት ስለ እነዚህ ተቋማት አሠራር፣ አመራር፣ የመሪዎች አመራረጥ፣ ድምጽ አሰጣጥ እስኪ እንነጋገር፡፡

ለመሆኑ በዕድር እና በዕቁብ የምረጡኝ ዘመቻ አለ? በየትምህርት ቤቱ የክፍል ኃላፊን ስም ጠሪ መምህር ይመርጠዋል፣ ወይስ ሃሳቡን አቅርቦ ብትመርጡኝ ለክፍላችን እንዲህ እና እንዲያ አደርጋለሁ ብሎ ተማሪው ይመርጠዋል? ለመሆኑስ በክፍል ኃላፊ ምርጫ ተማሪዎች በኮሮጆ ውስጥ ድምጽ ይሰጣሉ?  በእድር እና በዕቁብ ሊቀመንበር እና ሰብሳቢ ምርጫ ጊዜ ድምጽ እንዴት ነው የሚሰጠው፣ ምርጫው ዲሞክራሲያዊ፣ ግልጽ እና የማይጭበረበር ነው?

የዩኒቨርሲቲ ፕሬዚዳንቶች፣ ዲኖች፣ የዲፓርትመንት ሊቃነ መናብርት ሃሳባቸውን አቅርበው፣ ምረጡን ብለው፣ ተወዳድረው፣ የምረጡን ዘመቻ አድርገው፣ ተከራክረው በድምጽ አሰጣጥ ሥርዓት ተመርጠው የሚመሩበት ዘመን መቼ ነው የሚመጣው? ተማሪዎችስ የተማሪ ምክር ቤቶችን መሪዎች፣ የፓርላማ አባላት በሚመረጡበት ሥርዓት የሚመርጡት እና ለወደፊቱ የፖለቲካ እና የመሪነት ሕይወታቸው ልምድ የሚቀስሙት መቼ ነው?

ታድያ እነዚህን ሁሉ እንደዋዛ ዘልለን የሀገር መሪ ከየት እናገኛለን፡፡ ዜውስ እንዳለው እኛ ያልፈጠርነውን መሪ ፈጣሪ ከየት ያመጣዋል? ከአፍሪካ? ከአውሮፓ? ከአሜሪካ? ከቻይና? ወይስ ከላቲን አሜሪካ? ለምን መንደራችንን በተገቢው መንገድ ከማስተዳደር አንጀምርም፡፡ በኮንዶሚኒየም ሕንፃዎች፣ በሪል እስቴት መንደሮች፣ በአፓርትመንቶች፣ ግልጽ ምርጫን፣ አንዳች የለውጥ ዕቅድ ይዞ ተመርጦ መሥራትን፣ በየጊዜው ሪፖርት ማድረግን፣ ተሰብስበን ሥራን መገምገምን፣ በሚገባ የሠራውን መሸለምን፣ በሚሰጠን አካባቢያዊ ኃላፊነት ያለ ቸልታ ማገልገልን ለምን እንጀምረውም? መሪዎችን ለምን አንፈጥርም? መሪነት ፓርላማ ከገቡ፣ ከተሾሙ እና ሥልጣን ከያዙ በኋላ እንዴት ይጀመራል? ሰዎች እየመሩ ቆይተው ወደ ሥልጣን መምጣት አለባቸው እንጂ ወደ ሥልጣን መጥተው መሪነትን መማር የለባቸውም፡፡

የዕድሩ ሙሴ ከተመረጡ ስንት ጊዜያቸው ነው? ሥልጣናቸውስ ገደብ አለው? የዕቁቡ ዳኛ ለስንት ዓመት ነው በዓመት አንድ ዕጣ በነፃ እየበሉ የሚኖሩት? የሥልጣናቸው ገደብ እስከ መቼ ነው? የሰበካ ጉባኤው ምክትል ሊቀ መንበር፣ የአካባቢው መጅሊስ ሊቀ መንበር፣ የወጣቶች ማኅበር ሰብሳቢው፣ የሴቶች ማኅበር ሊቀ መንበር፣ የፌዴሬሽኑ ፕሬዚዳንት፣ የኮሚኒቲው ሰብሳቢ፣ የቦርዱ ሊቀ መንበር፣ የኮሚቴው ሊቀ መንበር፣ የክለቡ ፕሬዚዳንት፣ የድርጅቱ ፕሬዚዳንት፣ የሥልጣናቸው ገደብ ይታወቃል? እዚያ ቦታስ ከተቀመጡ ስንት ጊዜ ሆናቸው? የሚተካቸው ሰው ስላጡ ነው? እርሳቸው ተቀብተው ነው የተቀመጡት? ለመሆኑስ እንዴት እንደሚቆዩ እያሰቡ ነው የሚኖሩት ወይስ ጥሩ ሥራ ሠርተው እንዴት ለሌላው እንደ ሚያስረክቡ? ታድያ በጊዜ ገደብ ሥልጣን ላይ የሚወጡ፣ ጊዜያቸው ሲደርስ ሪፖርታቸውን አቅርበውና የሚገባቸውን ሠርተው ወንበራቸውን ለሌላው የሚያስረክቡ መሪዎች ከየት ነው የምናገኘው? ከመካከላችን ያልፈጠርናቸውን ከየት እናስመጣ?

ኑ በየአካባቢያችን የነገ መሪዎቻችንን እንፍጠር፡፡ ሕዝብ ነው መሪውን በአርአያው እና በአምሳሉ የሚፈጥረው፡፡ መሪ በአንድ ቀን ምርጫ፣ በአንድ ሰሞን ንግግር አይፈጠርም፤ መሪ በሂደት የሚገኝ ነው፡፡ ባሕሩ ያልያዘውን ዐሣ መረቡ አያጠምደውም፡፡ ኩርንችት ተዘርቶ በለስ፣ እሾህ ተዘርቶም ወይን የሚያበቅል መሬት የለም፡፡