ተሳቢ

በቀደም ዕለት ነው፡፡ በአንድ ትልቅ አውራ ጎዳና ላይ አንድ የጭነት መኪና ከነ ተሳቢው ይጓዛል፡፡ እየሄደ ቆየና ድንገት ቆም አለ፡፡ ሾፌሩም ከጋቢናው ወረደና ወደ ተሳቢው አመራ፡፡ ሆድ ዕቃውን እና ዳሌውን ፈታተሸው፡፡ ከሳቢው ጋር የተያያዘበትን ገመድም አየው፡፡ ጎማዎቹን መታ መታ አደረጋቸው፡፡ እኔ የሚያደርገውን እንጂ የሚያስበውን ለማየት አልታደልኩም፡፡

ወደ ጋቢናው ተመለሰና መፍቻ ነገሮች ይዞ ወጣ፡፡ አንድ ሌላ ሰውም ዓይኖቹን እየደባበሰ አብሮት ወረደ፡፡ ምናልባት የደከመው ረዳት ይሆናል ብዬ ጠረጠርኩ፡፡ ለሁለት ተጋግዘው ብረቱን ፈቱና ሳቢውን ከተሳቢው ለዩት፡፡ የመሳቢያውን ብረት መሬት አስነከሱና ተሳቢውን ወደፊት ሳብ አደረጉት፡፡ ከአካባቢው ብቅ ብቅ ያሉ ወጣቶች ልምድ ባለው አኳኋን ቀረቡና ለጥበቃ ሥራ በገንዘብ ተደራደሩ፡፡ ተስማሙ መሰለኝ፡፡ ሾፌሩ እና ረዳቱ ጋቢና ውስጥ ገብተው መኪናውን እያስጓሩ ወሰዱት፡፡ ምስኪኑ ተሳቢ ግን በቆመበት ቀረ፡፡

አይ ተሳቢ፤ አልኩ በልቤ፡፡ የራሱ ጭንቅላት የለው፣ ራሱ መሪ የለው፣ የራሱ ፍሬን የለው፣ የራሱ ጌጅ የለው፣ የራሱ ነዳጅ መስጫ የለው፡፡ የራሱ ማርሽ የለው፡፡ በሳቢው ላይ ተማምኖ እና ሳቢውን ተከትሎ በሄደበት ይሄዳል፤ በቆመበት ይቆማል፡፡ ከወሰደው ይሄዳል፤ ከገተረው ይቆማል፡፡ እርሱ እቴ ወዴት እንደ ሚሄድ አይወስንም፡፡ የሚወስንለት ሌላ ነው፡፡ እርሱ እቴ መንገዱን አይመርጥም፤ መንገድ የሚመርጥለት ሌላ ነው፡፡ እርሱ እቴ መነሻ እና መድረሻውን አያውቅም፡፡ ሌላው ካስነሣው ይነሣል፡፡ ካደረሰው ቦታ ይደርሳል፡፡

አይ ተሳቢ፡፡

እኔም ጠጋ ብዬ «አንተ ግን እስከ መቼ በሌላ መኪና ጭንቅላት ትመራለህ፡፡ ከምትሳብ ለምን ራስህን አትችልም?» ስል ጠየቅኩት፡፡

እኔስ መኪና ነኝ፤ ግን እንደ ሀገር ስንት ዘመን ተስበናል፡፡ ማርክስ እና ሌኒን ሳቢዎቻችን ሆነው ስንት ጊዜ ሳቡን፡፡ የኢትዮጵያን ዕጣ ፈንታ በማርክሲዝም እና በሌኒኒዝም ካልሆነ በራስዋ አንወስንም ብለን ስንሳብ፣ ስንሳብ፣ ስንሳብ ኖርን፡፡ ጎርቫቾብ የሚባል አንድ ሰው መጣና የኮሚኒዝምን መኪና የሆነ ቦታ አቆማት፡፡ እኛም ቆምን፡፡ ከዚያ እነርሱ መኪናቸውን አስነሥተው ጠፉን፡፡ እኛ ተሳቢዎቹ ወዴት እንሂድ፡፡ ቀድሞም ለመሳብ እንጂ ለመሄድ አልተነሣንምና፡፡

አሁንም ያው በሽታ አልለቀቀንም፡፡ ክርክራችን እና አመለካከታችን «ለኢትዮጵያ የትኛው ይስማማታል፤ ኢትዮጵያዊ የሆነ አስተሳሰብ፣ ርእይ እና መንገድ፣ ነገር ግን የምንፈልገው ቦታ ራሳችንን በራሳችን መርተን የሚያደርሰን የቱ ነው?» በሚለው ላይ አይደለም፡፡ አንዱ ወደ ምዕራብ ወስዶን ኢትዮጵያን የአሜሪካ መኪና ይሳባት ይላል፡፡ ሌላው ምሥራቅ ወስዶን ኢትዮጵያን የቻይና መኪና ይሳባት ይላል፡፡ ሳንሳብ ራሳችን መንዳት አንችልም ወይ?» አለና መለሰልኝ፡፡

«ይህ ችግር ግን የአፍሪካውያን ሁሉ አይደለም ወይ?»

«ነው እንጂ፡፡ እምቢ ማለት የሚችሉ የአፍሪካ ሀገሮችኮ በጣም ጥቂት ናቸው፡፡ ለዚህ ነው አፍሪካ የአዳዲስ ሀሳቦች መሞከርያ የሆነችው፡፡ በተለይም ቅኝ የተገዙ ሀገሮች የገዥ ዎቻቸው ተሳቢዎች ሆነው ቀርተዋል፡፡ የትምህርት ሥርዓታቸው፤ የአኗኗር ጠባያቸው፤ የፖለቲካ መርሖአቸው፣ የባንክ ሥርዓታቸው ሁሉ የሚወሰነው በሳቢዎቻቸው ነው፡፡ የራሳቸውን መንገድ እና ፖሊሲ ቀርፀው ከመጓዝ ይልቅ ሳቢዎቻቸው ወደሚወስዷቸው መጓዝን ይመርጣሉ፡፡»

«ቆይ ግን ይህ ነገር ክስተት ነው አመለካከት ነው ? » ስል ጠየቅኩት፡፡

«እንደኔ ክስተት ሳይሆን አመለካከት ነው የሚመስለኝ፡፡ እስኪ ወደ ከፍተኛ የትምህርት ተቋማት ብቅ በል፡፡ ኢትዮጵያን በተመለከተ የውጭ ሰዎች የሰጡትን ትንታኔ፣ ድምዳሜ እና አቋም ያለ ምንም ጥያቄ እንደ ወረደ ታገኘዋለህ፡፡ ሌላው ቀርቶ ኢትዮጵያዊውን የቦታ፣ የሰው እና የዕቃ ስም ፈረንጆች በሚጠሩበት አጠራር ሲጠራ ታገኘዋለህ፡፡ እነዚያ የውጭ ሰዎች የሰጡት ትንታኔ እና መደምደሚያ እውነት ይሆን ? እኔ ከእነርሱ ይልቅ ለሀገሪቱ እቀርባለሁ ብሎ መልሶ የሚጠይቅ አታገኝም፡፡ የተሳቢነት በሽታ ስላለ ዝም ብሎ በእነዚያ ሰዎች ጭንቅላት ብቻ መመራት ነው፡፡ እነርሱ ቲዎሪያቸውን ሲቀይሩ ትቀይራለህ፣ እነርሱ አዲስ መጽሐፍ ሲጽፉ ያው እርሱን ጠቅሰህ እንደገና ታስተምራለህ፤ እነርሱ ተሳስተን ነበር ካሉ አንተም ተሳስቼ ነበር ትላለህ፡፡ እነርሱ መጻፍ ሲያቆሙም ያንተም የማስተማርያ ኖት እዚያው እንደ ቆመ ይቀራል፡፡»

«እንዲህ ካልክማ እዚህ እየኖረ አሜሪካ ላይ የሚታሰብለት ብዙ አይደል እንዴ?» አልኩት፡፡

«በደንብ አይተኽዋል» አለኝ፡፡ «የሚለብሱትን፣ የሚበሉትን፣ የሚማሩትን፣ የሚጫሙትን ሁሉ የሚጠ ብቁት አሜሪካ እና አውሮፓ ከሚገኙ ዘመዶቻቸው ነው፡፡ እነርሱ ኢትዮጵያ ተቀምጠው ምንም አያስቡም፡፡ ኢትዮጵያ ውስጥ ከሚዘንብ አሜሪካ ውስጥ ቢዘንብ ደስ ይላቸዋል፤ ኢትዮጵያ ውስጥ ከተፈጠረ ችግር ይልቅ አሜሪካ ውስጥ የተፈጠረ ችግር ያሳስባቸዋል፡፡ ከኢትዮጵያ ኢኮኖሚ ይልቅ ለአሜሪካ ኢኮኖሚ ይጸልያሉ፡፡ ከአራት ኪሎ ማርያም ይልቅ ለዲሲዋ ማርያም ይሳላሉ፡፡

«በየቀኑ ከአሜሪካ እና ከአውሮፓ ስልክ እየተቀበሉ ስለየሀገራቱ መረጃ ይሰበስባሉ፡፡ ከዚያም እዚያ የኖሩ ያህል ከጓደኞቻቸው ጋር ሲሆኑ ይተነትናሉ፡፡ የመረጃ ምንጫቸው እዚያ ሀገር ያለው ጭንቅላታቸው ነው፡፡ እርሱ ካኮረፈ ያኮርፋሉ፤ ከታመመ ይታመማሉ፤ ጮቤ ከረገጠ ይረግጣሉ፡፡ ወደ ውጭ ስለመሄድ እንኳን ሲያስቡ አንድ ቀን ይህ ሰው ይወስደኛል ብለው በርግጠኛነት ያምናሉ፡፡

«እነዚህ ሰዎች ናቸው ባለፈው ጊዜ የአሜሪካ ኢኮኖሚ ተናግቶ ጭንቅላቶቻቸው ቀጥ ሲሉ እነርሱም ቀጥ ያሉት፡፡ እየተጎተቱ መሄድን ብቻ ስለሚያውቁ ወዴት ይሂዱ፡፡ ሥራ መፈለግ እና ሥራ መሥራት አልለመዱም፡፡ አንድ በዲግሪ የተመረቀ ሰው ከሚያገኘው በላይ በዶላር እየተላከላቸው ሲያገኙ የኖሩ ናቸው፡፡ ልብሳቸው እና ጫማቸው ከባሕር ማዶ ነው የኖረው፡፡ ታድያ አሁን መኪናው በድንገት ሲያቆም ምን ይዋጣቸው፡፡ ያው እንደኔ መንገድ ላይ መገተር ነው እንጂ» አለ ፈገግ ብሎ፡፡

«አንተ እነርሱን ትላለህ፡፡ እዚህ ሀገር ሆነውስ ተሳቢዎች አሉ አይደለም እንዴ? አንድን ሀብታም፣ ወይንም ባለ ሥልጣን ተጠግተው፣ ሲስቅ እየሳቁ፤ ሲያለቀስ እያለቀሱ፤ ሲከሳ እየከሱ፤ ሲወፍር እየወፈሩ፤ የሚኖሩ ተሳቢዎች አሉኮ፡፡ የት እንደሚሄዱ ፍጻሜያቸውን አያውቁም፡፡ ስለ ራሳቸው በራሳቸው አያስቡም፡፡ የሚሄዱት ያ ሰው በሄደበት ነው፡፡ የሚያምኑት ያ ሰው የሚያምነውን ነው፡፡ የጠላውን ይጠላሉ፤ የወደደውን ይወድዳሉ፡፡ በትልቅ ዋርካ ሥር ያሉ ትንንሽ ዛፎችን ታውቃለህ? እንደዚያ ማለት ናቸው፡፡ ምግባቸውን የሚያገኙት ከዋርካው ነው፡፡ የሚጠለሉትም በዋርካው ነው፡፡

«ታድያ ያ ሰው ቢከሥር፣ ከሥልጣን ቢወርድ፣ ወይንም ጊዜ ቢከዳው እነዚህ ተሳቢዎች ግራ ይገባቸዋል፡፡ የሆነ ቦታ ቆመው ይቀራሉና፡፡ ያላቸው አማራጭ አንድ ብቻ ነው፡፡ ሌላ የሚስባቸው መፈለግ፡፡»

«ቲፎዞ ከመሆን በቀር የራሳቸው ሃሳብ የሌላቸው ሰዎችስ አታውቅም?» አለኝ፡፡

«ልክ ነህ ዐውቃለሁ» አልኩት፡፡

«እነርሱምኮ እንደ እኔ ተሳቢዎች ናቸው፡፡ እገሌ እንዲህ አለ ከማለት በቀር እነርሱ ራሳቸው የሚሉት ነገር የሌላቸው፡፡ አንብበው፣ ተምረው፣ ወይንም መርምረው ከማግኘት ይልቅ ከሌላ ሰው ሰምተው ብቻ የሚወስኑ አሉልህ፡፡ እነርሱ ማሰብ አይፈልጉም፤ ማንበብም አይፈልጉም፤ ማየትም አይፈልጉም፡፡ ነገር ግን የሚስባቸው ሰው አላቸው፡፡ ምን ጊዜም የሌላ ሰው ቲፎዞ ይሆናሉ እንጂ በራሳቸው አይቆሙም፡፡»

«የአንድ ታዋቂ ዘፋኝ ወይንም የፊልም ተዋናይ ተሳቢዎች የሆኑስ አላየህም» አልኩት፡፡

«እነዚህ የለበሰውን ለመልበስ፣ እንደ አካሄዱ ለመሄድ፣ እንደ ድምፅ አወጣጡ ለማውጣት፣ እንደ አቆራረጡ ለመቆረጥ፣ እንደ አነጋገሩ ለመናገር፣ እንደ ማይክራፎን አያያዙ ለመያዝ፣ መከራ የሚያዩ ወገኖቻችን ያሳዝኑኛል፡፡ ለምን በራሳቸው ጭንቅላት አይመሩም፡፡ ከሌላውኮ ጥቂት ወስደህ አዳብረህ፣ ካንተ ጋር አስማምተህ አዲስ ማንነት ትፈጥራለህ እንጂ እንዴት የሌላው ፎቶ ኮፒ ትሆናለህ፡፡ ከሌላው መማር ነው እንጂ እንዴት ሌላውን እንዳለ ትቀዳለህ? እንደ እገሌ ጎበዝ ነው ሲባል እንጂ፣ እገሌን ይመስላል ሲባልኮ ጥሩ አይደለም፡፡ በራስ መመራት እንጂ መሳብኮ ደግ አይደለም፡፡»

እንዲህ እያወጋን አንድ ተሳቢ የሌለው የጭነት መኪና መጣ፡፡ ሾፌሩም ከመኪናው ወረደ፡፡ መንገድ ላይ ወደ ቀረው ተሳቢም ተጠጋ፡፡ ሆድ ዕቃውን ሲነካካው ቆየ፡፡ ከዚያም ከሳቢው ጋር የሚገናኝበትን ገመድ ፈታታው፡፡ የጭነት መኪናውን ወደ ተሳቢው አስጠጋና ገጠመው፡፡

«እንዴ ከሌላ መኪና ጋር ልትሄድ ነው እንዴ?» ብዬ ጠየቅኩት፡፡ የተሳቢ ነገር ይሄውኮ ነው፡፡ የራስህ ጭንቅላት ከሌለህ ያገኘህ ሁሉ ይስብሃል፡፡ ሳቢ ተሳቢውን እንጂ ተሳቢ ሳቢውን አይመርጥም ሲባል አልሰማህም፡፡» አለኝ፡፡

«ታድያ አሁን ወዴት ነው የምትሄደው»

«እንደምሄድ እንጂ ወዴት እንደምሄድ አላውቅም፡፡ ተሳቢ መሳቡን እንጂ መንገዱን አያውቅም፡፡» አለ፡፡

መኪናው አጓርቶ ተነሣ፡፡ ተሳቢውም ወደማያውቀው ቦታ ሄደ፡፡

ይህ ጽሑፍ ባለፈው ቀዳሜ በሮዝ መጽሔት ላይ ወጥቷል